هر کدام از شما تا به حال حداقل یک مرتبه دچار ضربه مستقیم یا آسیب به بدن شده اید . همچنان می دانید ضربات یا آسیب های وارده می توانند مشکلات جدی ای را برای بدن ایجاد نمایند . این عوارض از یک کبودی کوچک تا مشکلات احشایی ، شکستگی و خرد شدگی های بزرگ دسته بندی می شوند . نوعی عارضه در این دسته بندی وجود دارد که در نظر برخی از افراد بسیار ساده و بدون مشکلات همراه دیگر باشد . اما در واقع این عارضه می تواند مشکلات فراوانی را برای فرد ایجاد کند . امروز در این مقاله به این عارضه ی معروف می پردازیم :
تورم ، ادم ، افیوژن یا التهاب ؟
در زبان عادی تورم به معنی بزرگ شدن قسمتی از یک بدن به دلیل تجمع و افزایش میزان مایعات در بافت های ناحیه ی درگیر می باشد . این حالت می تواند در یک یا چند ناحیه و اندام به طور همزمان رخ بدهد . تورم می تواند در اثر ضربه های فیزیکی ، مشکلات احشایی ، جراحی ها و … ایجاد گردد . نوعی دیگر از تورم و ادم در اندام ها وجود دارد که به دلیل افزایش سن ، ضعف عضلات و یا مشکلات عروقی رخ می دهد .
به غیر از علت های ذکر شده عواملی مانند بارداری ، سرطان ، فشار خون ، نشستن زیاد و مصرف غذاهای شور نیز می توانند باعث تورم بدن گردند . بنابراین به طور کلی ایجاد تورم می تواند به دلیل مشکلات جسمی ، قرار گیری در یک شرایط خاص یا مصرف برخی خوراکی ها باشد .
زمانی که گیرنده های بدن آسیب جدیدی را شناسایی می کنند ، دستور آزاد سازی مواد شیمیایی و عواملی که باعث افزایش نفوذ پذیری سلول می شوند را صادر می نمایند . با افزایش نفوذ پذیری دیواره ی سلول های ناحیه آسیب دیده و ورود مواد بیشتر از فضای بینابینی به داخل سلول ، فشار مواد در فضای بینابینی کاهش پیدا می کند . بر اثر منفی شدن این فشار، حجم مواد بیشتری وارد فضای بینابینی می گردد و به مرور حجم بافت نیز افزایش پیدا می کند .
در حالت کلی دو نوع تورم وجود دارد :
ادم : تورم و افزایش حجم در بافت های نرم مانند عضلات
افیوژن : افزایش مایع در فضای مفصلی
همانطور که در ابتدا گفته شد ، تورم می تواند عوارض زیادی را برای فرد مبتلا ایجاد کند . از این عوارض می توان به افزایش احتمال ابتلا به عفونت های قارچی ، آسیب های بافتی در اثر مواد شیمایی که در بافت به دلیل التهاب ترشح می شوند ( مانند تخریب غضروف مفصلی ) ، محدودیت دامنه ی حرکتی مفاصل ، فیبروز پوست و … اشاره کرد .
علائم تورم
- افزایش حجم ناحیه
- کشیده شدن پوست
- باقی ماندن جای فشار انگشت بعد از برداشتن فشار وارده
- براق شدن پوست
- افزایش دمای بدن و تب
- خشک شدن و پوسته پوسته شدن پوست ناحیه ی درگیر
- وجود عفونت های قارچی
- فیبروز و سفت شدگی بافت ( در مراحل شدید )
عوامل افزایش دهنده احتمال تورم و ادم
- مصرف برخی دارو ها مانند دارو های دیابت ، فشار خون ، استروژن ها ، بلاک کننده های کانال های کلسیمی و …
- ضربات مستقیم
- کم کاری تیروئید
- جراحی ها
- ترومبوز وریدی یا DVT
- سرطان و پرتو درمانی
- بیماری هایی مانند دیابت ، آرتریت روماتوئید و فشار خون
- مشکلات قلبی ، عروقی و کلیوی
- ضعف عضلات و عدم توانایی در هدایت سیاهرگ ها
- بارداری
- پایین بودن سطح پروتئین خون
- رژیم غذایی نا مناسب
- تورم و ادم در برخی از افراد ممکن است بدون دلیل و منشا خاصی رخ بدهند . این تورم ، ادم ایدیوپاتیک نام دارد .
روش های درمانی
- استراحت
- ماساژ
در صورتی که یکی از اندام های دست و یا پا دچار ادم و تورم گشته باشد ، می توان با استفاده از ماساژ مخصوص توسط فیزیوتراپیست در مسیر گردش جریان لنف ، ادم اندام را کاهش داد .
در ابتدا به این نکته توجه داشته باشید که حرکت دست و فشار وارده باید بسیار آرام و ملایم صورت بگیرد تا از هرگونه آسیب به رگ های لنفی جلوگیری شود . ماساژ برای کاهش تورم اندام از نزدیک ترین نقطه به تنه آغاز می گردد . برای مثال در ادم دست ، ماساژ از کتف و شانه و بازو آغاز می شود . پس از پایان ماساژ بازو ، مرحله ی دوم با ماساژ آرنج و ساعد شروع و مجددا با ماساژ بازو و شانه پایان میابد . در مرحله بعدی ابتدا ماساژ مچ و کف دست و انگشتان و سپس مراحل انجام شده در مرحله دوم صورت می گیرد .
در واقع با استفاده از این تکنیک مواد اضافی و مایعات ابتدا در نواحی نزدیک تنه تخلیه گشته تا مواد اضافی در نقاط دور تر بتوانند ابتدا به ناحیه نزدیک و سپس به تنه وارد شوند . ماساژ در اندام های تحتانی و پا نیز به همین طریق صورت می گیرد . در صورتی که ورم و ادم اندام بیش از اندازه و یا فرد به بیماری لنف ادم مبتلا شده باشد ، تحریک گره های لنفاوی و تخلیه ی آن ها در تنه و گردن و گاهی صورت نیز با روش ماساژ صورت می گیرد .
مدت زمان این ماساژ و فواصل بین آن ها با توجه به روند بهبودی فرد و میزان شدت و آسیب بیمار توسط فیزیوتراپیست وی مشخص می گردد . روش های درمانی ذکر شده در ادامه ی مقاله می توانند به صورت مکمل با ماساژ درمانی باعث افزایش روند بهبودی فرد گردد .
- یخ
با ماساژ یخ در ناحیه ای که دچار تورم گشته ، دمای بافت کاهش پیدا کرده و درد و عوامل التهابی ناحیه کاهش پیدا می کنند .
- استفاده از بانداژ برای ایجاد فشار خارجی
این روش اغلب در اندام هایی که دچار ادم شده اند و پس از ماساژ مخصوص ( به همان روشی که ذکر شد ) استفاده می گردد . در این روش با استفاده از باند های مخصوص فشار خارجی اندام افزایش پیدا کرده و موجب کاهش مایع بین بافتی در ناحیه ی آسیب دیده می گردد .
- مرتفع کردن
قرار دادن عضو درگیر در سطحی بالاتر از قلب و بدن می تواند با کمک نیروی جاذبه و ایجاد فشار مثبت در بافت باعث کاهش تورم و ادم گردد .
- دارو درمانی
- دارو های ادرار آور
- دارو های ضد التهاب غیر استروئیدی مانند نپروکسن و ملوکسیکام
- مصرف آنتی بیوتیک ها
