در ادامه ی مبحث فیزیوتراپی در درمان اختلالات کف لگن ، در این مقاله به یبوست که یک اختلال بسیار دردسر ساز در جامعه می باشد می پردازیم :
یبوست
یبوست یک اختلال در دستگاه گوارش می باشد که در آن مواد دفعی با درد و به سختی از بدن خارج می شوند و یا در مواردی فرد نمی تواند دفع کامل را به دلیل درد و سفتی زیاد تجربه کند. این عارضه می تواند به دلایل مختلفی رخ بدهد :
- کاهش آب مواد داخل روده ی بزرگ به دلیل مصرف کم آب و یا جذب بالای آن توسط بدن
- کندی حرکات روده
- سفتی زیاد مدفوع
در جامعه ی امروزی ، با توجه به سبک زندگی نا مناسب ، مصرف غذاهای ناسالم و کم تحرکی ، اغلب افراد در طول زندگی خود حداقل یک بار دچار یبوست می گردند . اکثر افرادی که دچار یبوست می شوند ، به دنبال علت ایجاد و راه درمانی آن نمی گردند . این افراد معمولا تا زمانی که علائم مشکل سازی مانند خون در مدفوع ، کاهش وزن شدید و افزایش دمای بدن را تجربه نکنند از مراجعه به پزشک ممانعت می کنند .
الگوی دفع هر فرد با فرد دیگر متفاوت است ، برای مثال فردی ممکن است روزانه سه بار دفع انجام بدهد و در مقابل او در فرد دیگری دفع هر دو روز یک بار صورت بگیرد . بنابراین زمانی که فرد اول روزانه یک بار دفع انجام بدهد می تواند با شکایت یبوست و کاهش دفعات دفع به پزشک مراجعه کند . تشخیص یبوست باید بر اساس برنامه و نحوه ی دفع بیمار و میزان رضات او از دفع خود صورت بگیرد . با این حال ، دفع کمتر از دو مرتبه در هفته در همه ی افراد توسط پزشکان یبوست نام گذاری می شود .
در حالت کلی یبوست به دو دسته ی اولیه و ثانویه تقسیم می گردد :
- اولیه : در این دسته ، یبوست به دلیل ضعف عضلات و یا کندی سرعت حرکات روده به وجود می آید و فرد از کاهش دفعات دفع شکایت می کند . در یبوست اولیه فرد گزارشی از یک بیماری زمینه ای نمی دهد .
- ثانویه : در نوع ثانویه ، یبوست به دلیل وجود یک بیماری بروز پیدا می کند . در واقع یک بیماری در ابتدا باعث تغییر میزان حرکات روده و یا ضعف عضلات می گردد و سپس این عوامل باعث ایجاد یبوست می گردند .
علائم و نشانه های یبوست
- حس سفتی مدفوع
- نفخ و درد شدید در لگن و ناحیه ی شکم
- سوزش در مقعد
- نیاز به زور زدن زیاد هنگام دفع
- افزایش میزان باد معده
- کاهش اشتها
- عفونت های گوارشی
- عدم احساس تخلیه ی کامل پس از دفع
- احساس وجود سنگ در روده یا انسداد روده
- عدم رضایت از دفع
- تکرر و یا بی اختیاری ادرار
- حالت تهوع
عوامل ایجاد یبوست
- کاهش مصرف مایعات
- کم تحرکی
- عوامل مادی
- بیماری های گوارشی مانند سندرم روده ی تحریک پذیر و پلیپ
- عوامل روانی مانند استرس و اضطراب
- بیماری های عصبی مانند پارکینسون
- افزایش سن
- ضعف عضلات شکمی و کف لگن
- چاقی
- جنسیت ( یبوست در خانم ها بیشتر از آقایان رخ می دهد . )
- مصرف زیاد لبنیات
- عفونت های گوارشی
- مصرف زیاد کافئین
- عدم مصرف فیبر به میزان کافی
- اختلالات هورمونی مانند تنبلی تخمدان در خانم ها ، مشکلات تیروئید ( وجود کم کاری تیروئید در اغلب موارد ) و …
- مصرف برخی دارو ها
- سرطان و مشکلات گوارشی
روش های پیشگیری از یبوست
- کاهش مصرف کافئین ، فست فود ها ، غذا های چرب و اسیدی
- تناسب اندام و وزن مناسب
- ورزش به صورت روزانه و منظم
- رعایت رژیم غذایی و سبک زندگی سالم
- تقوت عضلات کف لگن ، شکم و اندام تحتانی
- مصرف فیبر به اندازه ی کافی
- مصرف کافی آب و مایعات
- عدم مصرف بیش از اندازه ی لبنیات
- عدم مصرف الکل و یا سیگار
روش های درمانی یبوست
- فیزیوتراپی
یکی از کار آمد ترین راه حل های موجود برای درمان یبوست ، فیزیوتراپی و استفاده از دستگاه بیو فیدبک می باشد . در این روش ، فیزیوتراپیست با استفاده از لمس انگشتان و پروب آنال متصل به بیو فیدبک ، تن عضلات ، وجود یا عدم وجود زخم در داخل مقعد ، تغییرات پوستی و … را به دست می آورد . درمانگر اطلاعات به دست آمده را در کنار شرح حال و نسخه ی پزشک وی قرار می دهد و یک برنامه ی درمانی مناسب برای او آماده می کند . برنامه درمانی هر فرد با توجه به اطلاعات کسب شده با فرد دیگر متفاوت است :
- استفاده از بیو فیدبک :
در این حالت درمانگر با استفاده یک پروب داخلی و یا الکترود های سطحی در آقایان ، اطلاعات عضلات کف لگن و اطراف کانال آنال ( انتهایی ترین بخش روده ، قبل از اسفنکتر های مقعد ) را دریافت می کند. این اطلاعات به صورت اعداد یا اشکال در مانیتور نشان داده می شوند . سپس از بیمار خواسته می شود تا مقداری که درمانگر تعیین می کند عضلات را شل و یا سفت کند .
در صورتی که برنامه ی درمانی برای تقویت عضلات کف لگن باشد ، فیزیوتراپیست از بیمار می خواهد که عضلات خود را منقبض کند . اما زمانی که مشکل اسپاسم و سفتی عضلات است ، درمانگر از فرد می خواهد که تا حد ممکن عضلات خود را با توجه به اطلاعات نشان داده شده در مانیتور شل کند . این روش باعث آگاه شدن فرد از روش صحیح انقباض و شل کردن عضلات کف لگن در هنگام فعالیت های مختلف روزمره می گردد .
به طور میانگین در هر جلسه به مدت سی تا چهل دقیقه از دستگاه بیوفیدبک و دو تا سه جلسه در هفته برای بیمار استفاده می گردد . معمولا این بیماران با 15 تا 30 جلسه ی فیزیوتراپی بهبودی قابل توجهی پیدا می کنند . اما باید توجه داشت که مدت زمان استفاده از بیوفیدبک ، تعداد ست ها و شدت تمرینات ، تعداد جلسات و طول درمان هر بیمار با بیمار دیگر متفاوت است و با توجه به نظر پزشک معالج و فیزیوتراپیست او بر اساس شدت اختلال و روند بهبودی بیمار تعیین می گردد .
- انواع جریان های ( تحریک ) الکتریکی برای کاهش درد و اسپاسم و آموزش نحوه ی انقباض عضله
- ورزش و تمرین درمانی :
تمرینات تقویتی و کگل : تقویت عضلات کف لگن ، باسن و عضلات شکمی کمک به ویژه ای به دفع مناسب می کند .
تمرینات کششی و ریلکسی : برای کاهش اسپاسم
- آموزش سبک زندگی سالم و تغییر سبک زندگی
- ماساژ روده
- آموزش نحوه ی دفع مناسب
- رژیم غذایی مناسب با مشاور دکتر تغذیه
- انجام یوگا
ورزش یوگا با حس ریلکسی و آرامشی که به فرد می دهد ، می تواند در کاهش علائم یبوست تاثیر گذار باشد .
