پای پرانتزی چیست؟
پای پرانتزی (Genu varm) به عارضه‌ای گفته می‌شود که در آن زانوهای فرد مبتلا از حالت طبیعی خارج شود و رو به بیرون خم شود یا به‌عبارت دیگر کمانی شکل شود. آشکارترین علامت آن زمانی است که فرد مبتلا در حالت ایستاده یا درازکش و با چسباندن پاها از مچ، زانوهایش به هم نمی‌چسبد و از هم فاصله دارد. در صورتی که به‌موقع و در سنین پایین نسبت به تشخیص و درمان این عارضه اقدام نشود، علاوه بر تاثیر بر ظاهر فرد، سبب درد، بی‌ثباتی زانو و تحلیل رفتن تدریجی می‌شود، تا حدی که ممکن است وضعیت پاها و زانوها غیرقابل‌بازگشت شود. اما تشخیص به‌موقع و انجام حرکات ورزشی برای اصلاح پای پرانتزی از پیشرفت این عارضه جلوگیری می‌کند.
علائم پای پرانتزی
مهمترین علامت این بیماری این است که پاها به سمت بیرون خمیده می‌شود. زمانی که فرد بیمار راه می‌رود یا مچ پاهای خود را در کنار یکدیگر می‌گذارد، این علامت دیده می‌شود. همچنین برخی از افراد مبتلا به این بیماری، با انگشتانی به سمت داخل راه می‌روند. به چنین حالتی، انگشت کبوتر گفته می‌شود. سایر علائم این بیماری عبارت‌اند از:
- عدم تماس زانوها زمانی که فرد مچ پاهای خود را در کنار یکدیگر قرار داده است.
- پاها دارای شکلی شبیه پرانتز یا کمان هستند و هنوز پس از 3 سالگی فرم درست نگرفته‌اند.
- درد زانو یا لگن
- احساس خستگی
- کاهش دامنه حرکتی در لگن
- دشواری در راه رفتن یا دویدن
- عدم تعادل در پیاده‌روی
- ناپایداری یا بی‌ثباتی زانو
- آرتریت پیش‌رونده در بزرگسالی
علل به وجود آمدن پای پرانتزی
- رشد غیرطبیعی استخوان
- بیماری پاژه (یک بیماری متابولیک است که بر نحوه شکستن و بازسازی استخوان‌ها تاثیر می‌گذارد؛ در نتیجه، بازسازی به‌درستی انجام نمی‌گیرد. با گذشت زمان، فرد مبتلا به این بیماری صاحب پاهایی به شکل پرانتز خواهد شد و ممکن است به مشکلات مفصلی دیگری نیز دچار می‌شود. این بیماری در افراد مسن‌تر بیشتر دیده می‌شود که با تشخیص و درمان به‌موقع می‌توان از خمیده شدن پاها جلوگیری کرد).
- شکستگی‌هایی که به‌درستی بهبود نیافته‌اند.
- ضربه به زانو و پارگی رباط‌های زانو
- عفونت در زانو
- مسمومیت با سرب
- مسمومیت با فلورید
- آکندروپلازی که شایع‌ترین نوع کوتاه‌قدی مادرزادی است که با گذشت زمان منجر به پای پرانتزی می‌شود.
- آسیب به صفحه رشد
- راشیتیسم بزرگسالان که با نام استئومالاسی نیز شناخته می‌شود. این اختلال، استخوان‌ها را به علت کمبود ویتامین D ضعیف می‌کند.
- اختلال استخوان‌زایی
- استئوآرتریت که با نام آرتروز شناخته می‌شود.
- فشار زیادی به استخوان‌های ساق پا و ران در افراد چاق وارد می‌شود. این فشار ممکن است منجر به پرانتزی شدن پاهای افراد چاق شود.
- بیماری بلانت یک اختلال رشد استخوان است که در ساق پا دیده می‌شود. احتمال ابتلای نوجوانان یا بزرگسالان به این بیماری پایین است. نوجوانان و بزرگسالانی که دارای اضافه وزن هستند ممکن است به بیماری بلانت دچار شوند.
- اگر عضلات پشت ران فرد ضعیف باشد، ممکن است به این بیماری دچار شود.
- اگر فرد از کودکی با چنین مشکلی روبرو باشد و به درمان اقدام نکند، خمیدگی پاها با افزایش سن شدیدتر خواهد شد و فرد درد بیشتری را احساس خواهد کرد؛ زیرا احتمال ابتلای افراد مسن به برخی بیماری‌ها مانند آرتروز، روماتیسم، ضعف عضلات و پوکی استخوان بیشتر است و این بیماری‌ها خمیدگی زانوها را افزایش خواهند داد.
تشخیص عارضه‌ی پای پرانتزی حتماً باید توسط پزشک انجام شود. شیوه‌ی تشخیص پزشک به این صورت است که ابتدا از بیمار می‌خواهد طاق‌باز و روی کمر دراز بکشد، سپس پاها را در کنار هم به حالت آزاد قرار دهد تا فاصله‌ی بین پاهای بیمار را بررسی کند. پزشک همچنین از بیمار می‌خواهد راه برود و با دیدن راه رفتن وی میزان فاصله گرفتن زانوها را زیر نظر می‌گیرد. برای تشخیص شدت پای پرانتزی پزشک فاصله بین زانوها را هم بررسی می‌کند.
آخرین مرحله برای تشخیص و پی بردن به علت پای پرانتزی موارد زیر است:
- تجویز آزمایشات خون برای بررسی بیماری‌های زمینه‌ای که احتمالاً علت پای پرانتزی است.
- استفاده از تصاویر رادیوگرافی برای بررسی ناهنجاری‌های استخوانی موجود در پاها و زانوی بیمار
در این روش تصویری از پاها، از مفصل ران تا مچ پا با استفاده از اشعه‌ی ایکس گرفته می‌شود و به پزشک یا ارتوپد کمک می‌کند که محور مکانیکی ایجاد ضایعه و محل آن را تشخیص دهد. در واقع این روش درجه و محل دقیق ضایعه را مشخص می‌کند. به دلیل اینکه پای پرانتزی به شکل ساختار اسکلتی پاها و زانوی فرد ارتباط دارد، قبل از بزرگسالی و سفت شدن استخوان‌ها درمان پای پرانتزی با سهولت بیشتری انجام می‌شود.
درمان زانوی پرانتزی در کودکان:
تا قبل از چهار سالگی درمان‌هایی غیر از جراحی انجام می‌شود که شامل استفاده از انواع اُرتوزهای زانو، قوزک پا و پنجه پا است. گاه از بریس‌های دینامیک یا اسپیلیت استفاده‌می‌شود.
بعد از چهار سالگی اگر ناهنجاری خیلی بارز باشد، باید با جراحی اصلاح شود.
درصورتی‌که عارضه‌ی پای پرانتزی بهبود پیدا نکرده و یا پس‌ازاین‌که کودک شروع به راه رفتن کرد، این عارضه بدتر شود، ممکن است از وسایل طبی اصلاح‌کننده استفاده شود. طرز عمل این بریس‌ها به‌گونه‌ای است که فشار واردشده را از روی زانو برداشته و به آن اجازه‌ی رشد طبیعی می‌دهند.
کودکان کم سن مبتلا به این بیماری، درصورتی‌که استفاده از بریس بتواند عارضه‌ی آن‌ها را اصلاح کند، نیازی به عمل جراحی نخواهند داشت.
درمان پای پرانتزی در بزرگسالان:
رژیم ویتامین D
پای پرانتزی ممکن است در اثر کمبود ویتامین D ایجاد شود.
برای مثال نرمی استخوان (که اساساً در اثر کمبود ویتامین D بروز می‌کند) می‌تواند موجب ایجاد پای پرانتزی شود.درنتیجه افزایش سطح ویتامین D در رژیم غذایی می‌تواند از بروز بیماری نرمی استخوان جلوگیری کرده و درنتیجه مانع از ایجاد زانوی پرانتزی در فرد شود.
درمان زانوی پرانتزی در بزرگسالان با فیزیوتراپی
درمان فیزیوتراپی یکی از بهترین و مهمترین روشها برای پیشگیری و درمان انحرافات زانو میباشد.
ضعف عضلات نزدیک کننده‌ی ران معمولاً با زانوی پرانتزی و بدریختی بدن ارتباط مستقیم دارد.
به همین دلیل برای داشتن بدنی با وضعیت مناسب، باید عضلات نزدیک کننده‌ی ران‌ها تقویت شوند.
در زیر به تعدادی تمرین تقویتی برای این عضلات و مفاصل شما اشاره می‌کنیم:
1)حرکت بالا آوردن پا
- روی زمین به پهلو دراز بکشید، تمام بدن باید در یک راستا باشد؛
- پای چپ را تا جایی‌که می‌توانید بالا بیاورید؛
- بالاتنه‌تان ثابت باشد و حرکت نکند؛
- ۵ ثانیه در این حالت بمانید و سپس پای‌تان را پایین بیاورید؛
این حرکت را برای هر پا در ۲ ست ۱۰ تایی انجام دهید.
2) حرکت اصلاحی ابداکتور
یک توپ کوچک را مابین پاهای خود بگذارید. سپس با قسمت داخلی زانوها بر توپ فشار بیاورید.
تا جایی که می‌توانید سعی کنید این فشار‌ها طولانی‌تر و محکم‌تر باشند.
3)حرکت پل باسن
- به پشت روی زمین دراز بکشید؛
- زانوهای‌تان را تا ۹۰ درجه خم کنید؛
- باسن‌تان را به‌آرامی بالا بیاورید و در موقعیت حرکت پل باسن قرار بگیرید؛
- موقع انقباض عضلات سرینی حدود ۲ ثانیه در همان حالت بمانید؛
- وقتی انجام این حرکت برای‌تان آسان شد، می‌توانید پل باسن را به‌صورت تک پا هم انجام دهید؛
- این حرکت اصلاحی را در ۲ ست ۱۰ تایی تمرین کنید.
4) استپ آپ یا بالا رفتن از پله
- روبروی یک استپ ورزشی یا پله بایستید.
- پای راست را روی استپ قرار داده و با انتقال وزن بر روی پاشنه، پای خود را صاف کنید.
- پای چپ را هنگام اجرا، بالا و به حالت آویزان نگه دارید.
- حرکت را برای پای دیگر تکرار کنید.
5) حرکت اصلاحی لگاپ اُریب
- به پهلو بر روی زمین بخوابید و برای راحتی گردن دست خود را بالشت قرار دهید.
- پای بالایی را به داخل آورده و کف آن را بر روی زمین بگذارید.
- سپس پای زیرین را به سمت جلو بکشید و تا جایی که در توان دارید به آرامی بالا بیاورید.
- کمی صبر کرده، این حالت را حفظ کنید. سپس به حالت ابتدایی تمرین برگردید.
6) حرکت اسکات کنار دیوار
- با فاصله مناسب، پشت به دیوار بایستید.
- پاهای خود را ۲۰ سانتی‌متر از هم فاصله دهید، سپس انگشتان پاهای خود را به سمت یکدیگر بچرخانید تا شست پاها به هم برسند.
- تا جایی که می‌توانید در همان حالت حرکت اسکات را انجام دهید.
