همانطور که در مقالات قبلی ذکر شد ، یکی از حساس ترین سیستم های بدن ، سیستم عصبی مرکزی و محیطی است . در دستگاه اعصاب ، نورون های عصبی وجود دارند که وظیفه ی هدایت پیام عصبی از محیط به سمت مغز و نخاع و بلاعکس را بر عهده دارند . هر گونه اختلال و آسیب به این نورون ها موجب ایجاد بیماری و مشکل در سیستم عصبی مرکزی و محیطی می گردد .
بیماری ام اس یک بیماری با ماهیت آسیب در نورون های عصبی است . ام اس یک بیماری خود ایمنی در دستگاه عصبی بدن می باشد که می تواند مشکلات فراوانی را برای فرد بیمار ایجاد کند . در ادامه به نحوه ی ایجاد و درمان های مفید و کارآمد آن می پردازیم :
بیماری ام اس
ام اس یک اختلال خود ایمنی و در اکثر موارد ایدیوپاتیک در سیستم عصبی محیطی و مرکزی می باشد . در این اختلال میلین های نورون های عصبی مورد حمله ( توسط سیستم ایمنی بدن ) قرار می گیرد . میلین ها تعدادی غلاف پوشاننده تشکیل شده از چربی هستند که در اطراف رشته های خارج شده از نورون های عصبی قرار می گیرند .
این غلاف ها موجب افزایش سرعت انتقال پیام ها در مسیر عصبی گشته و باعث بهبود پاسخگویی می گردند . با آسیب و از بین رفتن این میلین ها در بیماری ام اس ، سرعت هدایت پیام ها به مراتب کاهش یافته و موجب ایجاد اختلال و مشکلات فراوانی در سیستم عصبی فرد می گردد .
این تغییرات با گذشت زمان باعث ایجاد اختلالات گسترده در دیگر سیستم های بدن مانند حرکتی ، عضلانی اسکلتی و تنفسی نیز می شود . با پیشرفت این بیماری سلول های مغزی به مرور دچار آسیب و آتروفی گشته و باعث کاهش حجم مغز می گردند .
بیماری ام اس می تواند با توجه به محل ایجاد آسیب ، مشکلات و عوارض فراوانی را برای فرد بیمار ایجاد کند و علائم گسترده ای دارد . در ادامه به مراحل تقریبی ایجاد علائم و اختلالات ناشی از آن می پردازیم :
- در مراحل اولیه ی این بیماری مشکلات بینایی مانند دو بینی و تاری دید و در موارد شدید از بین رفتن حس بینایی بسیار شایع و محتمل می باشد .
- در ادامه فرد ممکن است دچار اسپاسم و گرفتگی عضلات شده و به مرور دچار ضعف عضلات می گردد . ضعف عضلات در اکثر بیماران ام اس وجود دارد و معمولا از اندام های تحتانی آغاز می گردد .
- از دیگر علائم اولیه در افراد مبتلا به ام اس گز گز ، احساس خواب رفتگی و بی حسی در اندام ها خصوصا انگشتان می باشد .
- با پیشرفت بیماری و افزایش علائم اولیه ، ارگان ها و دیگر احشا نیز درگیر می گردند . این اختلالات موجب تغییرات هورمونی ، تکرر ادرار ، یبوست ، بی اختیاری های ادراری و دفعی ، مشکل در هضم و جذب مواد غذایی گشته و انجام فعالیت های روزمره را برای فرد دشوار می سازند .
- در ادامه با ضعیف تر شدن عضلات ، راه رفتن و کنترل تعادل فرد دچار اختلال گشته و به مراتب سخت تر می گردد .
- در اواسط مراحل بیماری فرد دچار مشکلات روانی مانند تمایل به تنهایی ، کاهش اعتماد و عزت به نفس ، افسردگی و تیک های عصبی می گردد . احتمال دو قطبی شدن و یا عدم توانایی کنترل احساسات در این افراد نیز وجود دارد .
- با گذر زمان و عدم انجام درمان های لازم ، فرد می تواند علائمی مانند آلزایمر ، تشنج ، مشکلات بویایی و شنوایی ، لکنت زبان و مشکلات جنسی را بروز دهد .
عوامل افزایش دهنده ی احتمال بروز اختلال ام اس
همانطور که گفته شد بیماری ام اس یک اختلال ایدیوپاتیک و بدون علل مشخص می باشد . اما مانند دیگر بیماری های بدون علت ، عوامل و زمینه هایی برای این بیماری نیز وجود دارند که باعث افزایش احتمال ام اس می گردند :
- عوامل ارثی
- نژاد فرد ( بیشتر بودن احتمال مبتلا شدن به ام اس در افراد سفید پوست و اروپایی )
- عوامل بیرونی مانند محل زندگی و منطقه جغرافیایی
- کمبود برخی ویتامین ها مانند ویتامین دی
- عوامل روانی مانند استرس ، اضطراب ، تنهایی و افسردگی
- تغییرات هورمونی
- مصرف سیگار ، الکل و داشتن سبک زندگی نا مناسب
- مشکلات تیروئیدی
- سن و جنسیت ( بیشتر بودن احتمال ابتلا به ام اس در خانم ها و افراد بین 20 تا 60 سال )
- عوامل عفونی مانند ویروس و باکتری
فیزیوتراپی در درمان بیماران مبتلا به ام اس
مانند دیگر بیماری های پیشرونده ، تشخیص و شروع زود هنگام و به موقع درمان بیماری ام اس باعث کنترل کیفیت زندگی فرد بیمار می گردد . به دلیل پیشرفت علم ، درمان های زیادی برای این بیماری وجود دارد . اما یکی از بدون عارضه ترین درمان ها که در کنار دارو درمانی و درمان های روحی و روانی می تواند بسیار کار آمد باشد ، فیزیوتراپی است . اهداف درمانی فیزیوتراپی در بیماران مبتلا به ام اس تا حدود زیادی شبیه به بیماری های عصبی دیگر می باشد :
- کمک به افزایش و حفظ تعادل ، بهبود راه رفتن
- بهبود حرکات اندام و مفاصل
- افزایش قدرت و استقامت عضلات تضعیف شده
- کاهش سفتی عضلات و خشکی مفاصل ( افزایش دامنه ی حرکتی )
- بهبود انعطاف پذیری تنه و عضلات ، کشش عضلات کوتاه شده
- بهبود عملکرد تنفسی و ریوی
- اصلاح وضعیت بدن و کاهش دفورمیتی ( بد شکلی مفاصل ) ناشی از ام اس
در ابتدا فیزیوتراپیست با ارزیابی دقیق بیمار و تعیین اهداف درمانی بر اساس سبک زندگی فرد ، برنامه ی درمانی مناسبی را برای بیمار لیست و در نهایت اجرا می کند :
- استفاده از مدالیته های مختلف مانند Tens و If برای کاهش درد
- استفاده از Us کانتینوئس ، لیزر و تکار برای کاهش خشکی مفاصل ، بهبود گردش خون عضلات و کاهش اسپاسم و گرفتگی آن ها
*استفاده از عوامل گرمایی و سرمایی ( خصوصا گرمایی ) با نظر پزشک معالج و متخصص صورت می گیرد . استفاده از گرما به صورت گسترده در این بیماران دارای ممنوعیت می باشد .
- ماساژ عضلات برای کاهش اسپاسم توسط درمانگر یا ماساژگان ( وسیله ای برای ماساژ )
- موبیلیزیشن مفاصل خصوصا مفاصل اندام ها جهت بهبود دامنه ی حرکتی آن ها
- اصلاح فعالیت های روزمره و نحوه ی راه رفتن
- تمرینات کششی برای بهبود طول عضلات کوتاه شده
- انجام تمرینات تقویتی برای عضلات ضعیف شده و سپس تمرینات استقامتی
- تمرینات تعادلی جهت بهبود و حفظ تعادل فرد
- انجام تمرینات سرعتی جهت افزایش سرعت واکنش فرد به اتفاقات و رویداد ها
- استفاده از روش هایی مانند پرکاشن یا دستگاه ویبراتور جهت کاهش چسبندگی عفونت های ریوی و سپس انجام پوسچرال درناژ برای خروج خلط و عفونت ها
- آموزش تمرینات تنفسی و نحوه ی تنفس صحیح
- تقویت عضلات دخیل در تنفس
