بدن انسان در طول عمر ، در برابر ضربات و فشار های فراوانی قرار می گیرد . در صورتی که این فشار ها بیشتر از میزان تحمل بدن باشند بدن دچار آسیب می گردد . برخی از این آسیب ها با استراحت و مصرف دارو های مورد نیاز بهبود پیدا می کنند اما برخی نیازمند مداخله های بیشتر و مدت زمان طولانی تری برای درمان می باشند . یکی از این آسیب ها ، شکستگی استخوان های بدن می باشد . در این مقاله به طور خلاصه به تعریف شکستگی و کاربرد های فیزیوتراپی در بهبود و درمان این مشکل می پردازیم :

شکستگی استخوان

همه ی ما تا کنون یا دچار شکستگی شده ایم و یا آن را در اطرافیان مشاهده کرده ایم . شکستگی استخوان به حالتی گفته می شود که در آن استخوانی که به هر دلیلی نتوانسته نیرو های وارده را تحمل کند ، قطعه قطعه گردد و به دو یا چند تکه تقسیم شود . شکستگی می تواند با درد زیاد ، کبودی ، ورم و التهاب ، در رفتگی مفصل ، جا به جایی استخوان و تغییر راستای آن ، برش پوست و محدودیت حرکتی مفاصل اطراف همراه باشد .

همانطور که گفته شد افزایش فشار های وارده بر استخوان و یا ضربات ناگهانی مانند افتادن شی سنگین بر روی استخوان یا تصادف ، باعث ایجاد شکستگی می گردد . برخی عوامل وجود دارند که احتمال بروز شکستگی در افراد را افزایش می دهند .

از این موارد می توان به وجود پوکی استخوان ، ضعف عضلات در جذب نیرو های وارده ، کاهش تراکم استخوان ، سابقه ی شکستگی در استخوان مورد نظر و یا جوش خوردن نا مناسب شکستگی های قبلی ، راستای نا مناسب استخوانی ، دفورمیتی و یا بدشکلی های مفاصل اطراف ( مانند زانو پرانتزی یا ضربدری که باعث تغییر راستای استخوان های ساق و فمور می گردند ) و افزایش سن اشاره نمود .

شکستگی های استخوانی بر اساس نحوه ی نیرو های وارد شده ، تاثیر آن بر بافت های نرم اطراف ، خط شکستگی و تعداد قطعات به چندین دسته تقسیم می گردند :

• بر اساس تاثیر بر پوست و عضلات :
• شکستگی های باز : در این حالت استخوان شکسته شده باعث پارگی پوست گشته و در مواردی از پوست خارج می گردد .
• شکستگی های بسته : این شکستگی بر خلاف شکستگی باز فقط در داخل باعث ایجاد مشکل می شود و استخوان از پوست خارج نمی گردد .
• شکستگی با و یا بدون جا به جایی استخوان
• بر اساس خط شکستگی :
• شکستگی عرضی ( ترنسورس )

خط شکستگی در این حالت به صورت عرضی می باشد .

• شکستگی مارپیچی ( اسپیرال )

در این حالت با افزایش فشار ، استخوان می چرخد و دچار شکستگی می گردد .

• شکستگی مایل ( ابلیک )

خط شکستگی در این حالت مایل بوده و استخوان را به دو یا چند قطعه تقسیم می کند .

• شکستگی فشاری یا خرد شدگی

در این حالت استخوان خرد شده و به صورت قطعات استخوانی غیر هم اندازه و جدا از هم قرار می گیرد .

• شکستگی حلقوی

در این شکستگی بافت خارجی استخوان می شکند و به صورت حلقه ای دور بافت داخلی قرار می گیرد .

همه ی استخوان های بدن از کوچک ترین آن ها مانند استخوان های مچ و انگشتان تا بزرگ ترینشان مانند استخوان لگن و ران ( فمور ) در معرض شکستگی می باشند . اما برخی از استخوان های بدن به دلیل ضعف بیشتر ، راستای استخوانی ، نحوه قرار گیری و … در معرض آسیب بیشتر می باشند :

• استخوان های ساق و ساعد
• سر استخوان های ران و بازو
• استخوان های مچ دست
• استخوان ترقوه

اولین اقدام پس از مطمئن شدن از شکستگی یک ناحیه ، گچ یا آتل گرفتن آن و بی حرکتی ناحیه یا اندام مورد نظر می باشد . در صورتی که استخوان مورد نظر بیش از اندازه خرد شده باشد ، پزشک بیمار را به جراح ارجاع می دهد . در این مرحله جراح استخوان شکسته شده را با پین و پلاتین در راستای طبیعی خود قرار می دهد و سپس اندام مورد نظر را بی حرکت می کند .

بر اساس میزان آسیب و ناحیه ی آسیب دیده ، مدت زمان بی حرکتی و استراحت فرد توسط پزشک معالج مشخص می گردد . با افزایش مدت زمان استراحت و جلوگیری از حرکات مفصل های اطراف ، ناحیه ی آسیب دیده ضعیف تر و مفاصل اطراف خشک تر می گردند .

فیزیوتراپی در جلوگیری از عوارض ناشی از شکستگی

همانطور که گفته شد ، در اغلب موارد ، پس از اتمام زمان استراحت و باز کردن گچ ، ناحیه یا اندام آسیب دیده دچار ضعف و عضلات آن دچار آتروفی می گردند . در این زمان بیمار برای بازگشتن به روال عادی زندگی خود به فیزیوتراپیست ارجاع داده می شود .

باید توجه داشته باشید که در زمان استراحت و بی حرکتی نیز از برخی روش های فیزیوتراپی برای حفظ دامنه حرکتی مفاصل اطراف ، نگه داشتن قدرت عضلات و کاهش درد استفاده می گردد . اما مراحل اصلی پس از پایان زمان بی حرکتی آغاز می گردند . روش ها و اهداف زیادی برای این افراد در جلسات فیزیوتراپی وجود دارد که در ادامه این بحث به مهم ترین آن ها می پردازیم :

• استفاده از جریان های مختلف مانند Tens و If برای کاهش درد
• سرما درمانی برای کاهش ورم در مراحل اول و سپس استفاده از عوامل گرمایی
• منوال تراپی و موبیلیزیشن جهت بهبود دامنه حرکتی مفاصل درگیر

• استفاده از لیزر و تکار برای کاهش درد ، افزایش گردش خون و سرعت روند ترمیم بافت ها
• مگنت تراپی جهت افزایش سرعت جوش خوردگی استخوان
• به کار بردن دستگاه Cpm برای افزایش دامنه ی حرکتی مفاصل خشک شده

• تمرین درمانی :

مهم ترین مرحله ی فیزیوتراپی در درمان این بیماران ، تمرین درمانی می باشد :

1. بهبود قدرت عضلات : همانطور که گفته شد ، عضلات این افراد به دلیل بی حرکتی ، دچار ضعف و آتروفی می گردند . تمرینات استقامتی و قدرتی جز مهم ترین تمرینات این افراد می باشند .
2. کاهش خشکی مفصل و افزایش دامنه ی حرکتی مفاصل : با افزایش مدت زمان بی حرکتی ، بافت های نرم اطراف مفصل دچار کوتاهی و کپسول مفصل دچار چسبندگی می گردد . همه ی این عوامل باعث کاهش دامنه ی حرکتی مفاصل می گردد . تمریناتی مانند حرکات کششی در بهبود دامنه ی حرکتی مفاصل تاثیر بسازایی دارند .
3. بهبود تعادل فرد
4. افزایش جوش خوردن استخوان با افزایش وزن اندازی خصوصا در شکستگی های استخوان های اندام های تحتانی
5. جلوگیری از لخته شدن خون : افزایش فعالیت خصوصا در اندام های تحتانی مانع از لخته شدن خون و عوارض جدی ناشی از آن می گردد .
6. افزایش گردش خون ، کاهش ورم و ادم اندام ها : به دلیل عدم انقباض کافی و ضعف عضلات در دوران استراحت ، سیستم گردش خون مختل شده و اندام ها دچار ورم می گردند . این ورم با افزایش قدرت و انجام حرکات تمرینی ، کاهش و گردش خون افزایش پیدا می کند .