یکی از حساس ترین و آسیب پذیر ترین سیستم های بدن ، سیستم عصبی می باشد . سیستم اعصاب بدن انسان از دو بخش محیطی و مرکزی تشکیل شده است . هر گونه آسیب و اختلال در عملکرد هر قسمت ، می تواند اثرات منفی ای بر عملکرد و فعالیت فرد بیمار بگذارد . عوامل مختلف محیطی ، بیرونی ، ژنتیکی و درونی می توانند باعث بروز انواع بیماری ها و مشکلات در سیستم اعصاب بدن بشوند .
یکی از بیماری های سیستم عصبی مرکزی که پس از آلزایمر شایع ترین اختلال عصبی مرکزی می باشد و درمان آن امروزه مورد بحث است ، بیماری پارکینسون می باشد که در ادامه به آن می پردازیم :
پارکینسون
بیماری پارکینسون یک اختلال پیش رونده ، آسیب زا و مخرب در سیستم اعصاب مرکزی بدن می باشد . این بیماری معمولا به صورت تدریجی و آرام آرام بروز می کند و سیستم های حرکتی و غیر حرکتی بدن را درگیر می نماید . تشخیص و درمان زود هنگام این بیماری کلید اصلی برای جلوگیری از پیشرفت و ایجاد اثرات جبران ناپذیر این اختلال است .
در این بیماری به دلایلی که اکثرا ناشناخته اند ، هورمون ها و مواد ترشح شده در مغز افزایش و کاهش پیدا می کنند . این تغییرات ، خصوصا کاهش دوپامین ، موجب ایجاد تغییرات آسیب زا و تخریبی در مغز و سلول های عصبی و درنتیجه باعث ایجاد لرزش و شروع علائم بیماری می شوند . این اختلال به طور شایع در افراد بالای 65 سال رخ می دهد . احتمال بروز پارکینسون در افراد زیر 45 سال نیز وجود دارد که پارکینسون زود هنگام نام می گیرد .
در مراحل ابتدایی این بیماری ، نشانه هایی مانند لرزش اندام های تحتانی و فوقانی بروز پیدا می کنند . افزایش این لرزش ها موجب شروع عدم تعادل و اختلال در راه رفتن وی می گردد . با پیشرفت بیماری ، در مراحل بعدی علائمی مانند اختلالات گفتاری و تغییرات در صورت بروز پیدا می کند . اما فرد همچنان قادر به انجام فعالیت های روزانه به صورت مستقل می باشد .
پس از این ، فرد دچار اسپاسم و سفتی در عضلات ، خصوصا در اندام ها می گردد که این عامل موجب افزایش عدم تعادل فرد می شود . احتمال شروع مشکلات روحی روانی مانند افسردگی و زوال عقل نیز به مرور افزایش پیدا می کند . با گذر زمان ، در صورت عدم درمان و انجام ندادن روش های جلوگیری ، نشانه هایی مانند کندی حرکات ، عدم توانایی انجام فعالیت های روتین و عادی بروز پیدا می کنند .
در مراحل انتهایی این بیماری ، عضلات به طور شدیدی سفت می شوند ، به طوری که انجام حرکات را برای فرد دشوار و غیر ممکن می نمایند . در ادامه ، اختلالات بلعی نیز بروز پیدا کرده ، گوارش دچار اختلال شده ، کنترل تعادل بسیار سخت گشته و راه رفتن فرد به تنهایی عملا غیر ممکن می شود . مشکلات روحی روانی فرد نیز به میزان شدیدی افزایش پیدا کرده و اختلالاتی مانند توهم و فراموشی نیز بروز پیدا می کنند .
در این مرحله فرد نیازمند مراقبت 24 ساعته توسط شخص دیگر یا پرستار می باشد . عدم درمان های مانند فیزیوتراپی ، دارو درمانی و درمان های روانی می تواند باعث بروز مشکلات و بیماری های دیگر و در انتها مرگ بیمار گردد .
به طور کلی مشکلات زیر نیز می توانند در مراحل مختلف پارکینسون بروز پیدا کنند :
- مشکلات روحی روانی مانند تمایل به انزوا ، کاهش اعتماد به نفس و افسردگی
- ضعف شدید عضلات
- خشکی مفاصل
- دفورمیتس و بدشکلی های مفاصل
- یبوست ، عفونت و مشکلات گوارشی
- عفونت و التهاب ریه
- مشکلات ادراری و دفعی ( عفونت و بی اختیاری ها )
- اختلالات خواب
- مشکلات بلع ، بویایی و چشایی
- عدم نعوض و ایجاد مشکلات جنسی
عوامل افزایش دهنده ی احتمال بروز پارکینسون
همانطور که گفته شد ، بیماری پارکینسون یک بیماری ایدیو پاتیک می باشد و علت مشخصی برای بروز آن پیدا نشده است . با این وجود عواملی وجود دارند که احتمال بروز این اختلال را افزایش می دهند :
- سن : تغییر سن رابطه ی مستقیمی با احتمال بروز پارکینسون یا شبه پارکینسونیسم ( صرفا علائم پارکینسون ) دارد .
- جنسیت : مطالعات ثابت کرده اند که آقایان به مرتب بیشتر از خانم ها در معرض ابتلا به پارکینسون هستند .
- عوامل روانی مانند افسردگی و استرس
- عفونت و التهاب مغز و مایع مغزی نخاعی
- قرار گرفتن در معرض سوم و آفت کش ها
- مشکلات هورمونی
- سکته مغزی
- سبک زندگی نا سالم ، کم تحرکی ، زندگی نا شاد ، تغذیه ی نا درست و …
- عوامل ژنتیکی و ارثی : وجود بیمار مبتلا به پارکینسون در اقوام درجه ی یک بیمار ، احتمال ابتلا به آن را تا حدودی افزایش می دهد .
- جهش های ژنتیکی
فیزیوتراپی در درمان بیماران مبتلا به پارکینسون
بیماری پارکینسون یک اختلال پیشرونده می باشد که همچنان درمان قطعی برای آن پیدا نشده است . با این وجود درمان هایی وجود دارند که می توانند تا حد زیادی از سرعت پیش روی آن بکاهند . یکی از بهترین درمان ها در این بیماران ، که عارضه ی جانبی خاصی برای آن یافت نشده است ، فیزیوتراپی می باشد . فیزیوتراپی با اهداف مفید و کار آمدی برای این بیماران صورت می گیرد :
- بهبود حرکات اندام ها
- کمک به افزایش و حفظ تعادل
- بهبود راه رفتن
- تقویت عضلات تضعیف شده
- افزایش استقلال فرد
- بهبود انعطاف پذیری تنه و عضلات
- کاهش سفتی عضلات و خشکی مفاصل ( افزایش دامنه ی حرکتی )
- بهبود عملکرد ریوی و تنفس
- اصلاح وضعیت بدن و کاهش دفورمیتی ( بد شکلی مفاصل ) ناشی از پارکینسون
در ابتدا فیزیوتراپیست با ارزیابی بیماری و تعیین اهداف درمانی ، برنامه ی درمانی مناسبی را برای بیمار ایجاد و سپس آن را عملی می نماید :
- استفاده از مدالیته های مختلف مانند Tens و If برای کاهش درد
- استفاده از Us کانتینوئس ، لیزر و تکار برای کاهش خشکی مفاصل ، بهبود گردش خون عضلات و کاهش سفتی آن ها
- ماساژ عضلات برای کاهش اسپاسم توسط درمانگر یا ماساژگان ( وسیله ای برای ماساژ )
- موبیلیزیشن مفاصل خصوصا مفاصل اندام ها جهت بهبود دامنه ی حرکتی آن ها
- اصلاح فعالیت های روزمره و نحوه ی راه رفتن
- تمرینات کششی برای بهبود طول عضلات کوتاه شده
- انجام تمرینات تقویتی برای عضلات تضعیف شده و سپس تمرینات استقامتی
- تمرینات تعادلی جهت بهبود و حفظ تعادل فرد
- انجام تمرینات سرعتی جهت افزایش سرعت واکنش فرد به اتفاقات و رویداد ها
- استفاده از روش هایی مانند پرکاشن یا دستگاه ویبراتور جهت کاهش عفونت های ریوی و سپس انجام پوسچرال درناژ برای خروج خلط و عفونت ها
- آموزش تمرینات تنفسی و نحوه ی تنفس صحیح به فرد