همه ی ما کم و بیش درباره ی انحنا و راستای طبیعی ستون مهره ای اطلاع داریم . ستون مهره ای به چهار ناحیه ی گردنی ، سینه ای ، کمری و خاجی تقسیم می شود . هر کدام از این بخش ها انحنای مخصوص به خود را دارند تا بتوانند فشار و نیروهای وارده و روزمره را جذب بنمایند . جذب و کاهش فشار توسط ستون مهره ای باعث بهبود حرکات و افزایش تحمل وزن در بدن فرد می گردد . به دلایل متفاوت قوس هر یک از نواحی ذکر شده می تواند به مرور زمان تغییر کرده و عوارض شدیدی را برای فرد به همراه داشته باشد . این تغییر قوس با افزایش فشار بر روی دیسک ها همراه بوده و باعث بیرون زدگی دیسک می گردد . علاوه بر این باعث بسته شدن سوراخ های بین مهره ای ( محل خروج اعصاب ) و افزایش فشار بر روی اعصاب محیطی و عوارض حسی و حرکتی در اندام ها می شود . از دیگر عوارض آن می توان به کشیدگی رباط ها ، ضعف عضلات ، کاهش تحمل ، درد های عضلانی ، کمر و گردن درد اشاره نمود . به دلیل تغییرات ظاهری در افراد مبتلا به تغییرات غیر طبیعی در قوس های ستون فقرات ، این افراد دارای اعتماد به نفس پایین تری نسبت به بقیه ی افراد می باشند و ممکن است از حضور در اجتماع پرهیز نمایند . بنابراین از مهم ترین عوارض روانی این ناهنجاری ها می توان به افسردگی و تمایل به انزوا اشاره کرد . در اکثر افراد حداقل یکی از تغییرات انحناهای ستون فقرات مشاهده می شود اما به دلیل نداشتن عوارض جانبی فرد نیازی به درمان پیدا نمی کند و بدون درد به فعالیت های روزمره ی خود ادامه می دهد .
انحنا های غیر طبیعی ستون مهره ای به لوردوزیس ( گودی کمر ) ، کایفوزیس ( گوژ پشتی ) و اسکولیوز ( تغییر راستای طولی ستون مهره ای ) تقسیم می گردند :
- لوردوزیس :
قوس کمر و گردن در حالت عادی رو به جلو می باشند . در حالت لوردوزیس این انحنا افزایش یافته و باعث افزایش فشار بر روی ستون مهره ای می گردد . این حالت اغلب با نام گودی کمر یاد می شود .
- کایفوزیس :
کایفوز و یا گوژ پشتی در بخش سینه ای و انتهایی گردن رخ می دهد . قوس ناحیه ی سینه ای بر خلاف بخش کمری و گردنی رو به جلو بوده و در حالت کایفوزیس افزایش میابد . از عوارض بسیار خطرناک این حالت ایجاد مشکلات تنفسی و آسیب به ریه می باشد . در برخی موارد نادر قوس کمر و گردن به مرور زمان برعکس شده و باعث کایفوزیس می گردند .
- اسکولیوز :
به تغییر انحنای ستون فقرات در حالت طولی اسکولیوز گفته می شود . در این افراد انحنای جانبی ستون فقرات به صورت S و یا C شکل مشاهده می گردد . این ناهنجاری می تواند در سراسر ستون مهره ای رخ بدهد اما به طور شایع در کمر و بخش تحتانی ناحیه ی سینه ای اتفاق می افتد . اسکولیوز نسبت دیگر ناهنجاری های ذکر شده می تواند عوارض شدید تری داشته باشد : مشکلات قلبی عروقی و تنفسی ، اختلالات شدید در راه رفتن و کاهش دامنه حرکتی
عوامل ایجاد تغییر قوس های ستون مهره ای
- آسیب های کمری ، گردنی و سینه ای
- افزایش وزن
- وضعیت بدنی نامناسب
- شوئرمن ( اغلب باعث کایفوزیس می گردد )
- اسپاینابیفیدا ( وجود شکاف مادر زادی در نخاع و گاهی بیرون زدگی نخاع )
- ضربه و تصادف
- روماتوئید آرتریت
- وجود قوس غیر طبیعی دیگر مانند کایفوزیس ، اسکولیوز و یا لوردوزیس
- اسپوندیلولیستزیس ( سر خوردن مهره ها بر روی یکدیگر )
- وجود درد در هر یک از نواحی ستون فقرات
- فلج مغزی
- پوکی استخوان
- دیستروفی عضلانی
- افزایش سن
پیشگیری از تغییرات غیر طبیعی در انحناهای ستون فقرات
- اصلاح سبک زندگی
- عدم قرار گیری در وضعیت های نامناسب بدنی
- استفاده از صندلی با ارتفاع مناسب و پشتی همراه بالشت برای پر کردن گودی کمر
- عدم انجام فعالیت هایی که باعث افزایش فشار بر ستون مهره ای می گردد .
- اصلاح وضعیت خوابیدن
- تنظیم ارتفاع میز کار متناسب با بدن ، به نحوی که بدن فرد بر روی میز خم نگردد .
- استفاده از پشتی برای قوس گردن هنگام فعالیت های نشسته
- استفاده از کفش مناسب
- ورزش و تناسب اندام
- عدم انجام فعالیت هایی که برای مدت طولانی نیاز به خم شدن رو به جلو دارند .
- استفاده از تلوزیون ، گوشی و رایانه در راستای مستقیم چشم
- انجام حرکات اصلاحی :
- حرکت سوپرمن :
بر روی شکم دراز بکشید و دستان و پاهایتان را مانند شکل از زمین بلند کنید .
- پل زدن :
به پشت دراز بکشید و کف پاهایتان را بر روی زمین قرار بدهید . سپس لگن را از روی زمین بلند کنید . این حالت را برای 5 ثانیه حفظ کنید . این حرکت را بین 15 تا 20 بار تکرار کنید .
- پشت به دیوار بایستید و تنه ی خود را به آن پچسبانید . سپس شانه و سر خود را عقب ببرید و به دیوار تماس بدهید . این حالت را برای ده ثانیه حفظ کنید و سپس به حالت اول برگردید . این حرکت را بین 20 تا 30 بار تکرار کنید .
- تمرین با فوم رول :
به پشت دراز بکشید و یک فوم رول را در ناحیه ی مورد نظر از ستون فقرات خود قرار دهید . با استفاده از پاهایتان ستون مهره ای را بر روی رول جلو و عقب کنید . این حرکت را برای 20 بار و در هر دفعه به مدت 30 ثانیه انجام بدهید .
- فشار دادن توپ
پشت به دیوار بایستید و یک توپ کوچک بین سر خود و دیوار قرار دهید . سپس با سر به توپ برای ده ثانیه فشار وارد کنید و مجددا به حالت اول برگردید . این حرکت را بین 15 تا 20 بار تکرار کنید .
.
- کشش عضلات جلو شانه
در چهارچوب در مانند شکل قرار بگیرید و دست ها را دو طرف آن بگذارید . سپس با حرکت پا ها تنه را رو به جلو حرکت دهید تا جایی که در قسمت قدام شانه احساس کشش کنید . این حالت را برای ده ثانیه حفظ کنید و سپس به حالت اول برگردید . این حرکت را بین 20 تا 30 بار تکرار کنید .
- پل زدن از بغل :
مانند شکل به سمت یکی از پهلوهایتان دراز بکشید و آرنج زیرین خود را بر روی زمین بگذارید . سپس لگن را از زمین دور کنید . این حالت را برای 5 ثانیه حفظ کنید . این حرکت را بین 15 تا 20 بار تکرار کنید .
- نزدیک کردن دو کتف به یکدیگر
صاف بایستید و هر دو کتف را مانند شکل به یکدیگر نزدیک کنید . برای پنج ثانیه این حالت را حفظ کنید . این حرکت را بین 20 تا 25 بار تکرار کنید .
درمان
- فیزیوتراپی
در کنار حرکات اصلاحی ذکر شده در بخش پیشگیری و برخی تمرینات دیگر که زیر نظر فیزیوتراپیست با توجه به شرایط بیمار انجام می گردد ، برخی روش های درمانی دیگر در فیزیوتراپی می توانند به بهبود سریعتر بیمار کمک نمایند .
- استفاده از مدالیته های مختلف مانند تنس برای کاهش درد
- به کار بردن دستگاه های لیزر ، تکار ، IR یا هات پک برای ایجاد گرما و در نتیجه افزایش خون رسانی در نواحی مورد نظر و افزایش انعطاف پذیری عضلات
- انجام تمرینات تقویتی ستون فقرات و در صورت لزوم کمربند شانه ای و لگنی
- ماساژ عضلات ستون فقرات
- استفاده از تیپ برای اصلاح راستای استخوانی ، مهار یا تحریک عضلات و کاهش درد
- درای نیدلینگ ( سوزن خشک ) برای رفع گرفتگی عضلات
- کشش ستون مهره ای توسط دستگاه ترکشن ، وزنه یا دستان فیزیوتراپیست
- موبیلیزیشن ( حرکت مفصل ) مفاصل ستون مهره ای توسط فیزیوتراپیست
- استفاده از گردنبند و بریس های طبی و دیگر توصیه های ذکر شده در بخش پیشگیری
- دارو درمانی
- استفاده از این روش در کنار فیزیوتراپی و تمرینات به صورت مکمل تاثیر بیشتر و بهتری دارد :
- قرص های مسکن و شل کننده عضلات مانند نپروکسن و ایبوبروفن
