صافی کف پا چیست؟
کف پای صاف عارضه ای است که در آن بیماران فاقد قوس های استاندارد درکف پا هستند. این بیماری پس پلانوس یا قوس‌های افتاده (fallen arches) نیز نامیده میشود. قوس های موجود در کف پا نیروهایی که از طرف زمین به بدن اعمال میشود را کاهش داده و اجازه ورود به همه نیروهای وارده را به بدن نمی دهند اما در افراد با کف پای صاف،میزان زیادی این نیروها به دلیل فقدان قوس پا به سمت بدن اعمال شده و در دراز مدت میتواند منجر به بروز عوارض زنجیره وار در تمام مفاصل بدن خصوصاً ستون فقرات می گردد.
علل صافی کف پا
- ناهنجاری‌های مادرزادی
- کش آمدن یا پاره شدن تاندون‌های کف پا
- آسیب یا التهاب تاندون تیبیال خلفی (posterior tibial tendon) یا به‌اختصار PTT که عضلات ساق پا را به مچ پا و قسمت میانی قوس کف پا متصل می‌کند.
- شکستگی یا در رفتن استخوان‌های پا
- بعضی از بیماری‌ها مثلا آرتریت روماتوئید
- مشکلات عصبی
علائم کف پای صاف
صافی کف پا در بسیاری از افراد بدون درد است. اما از آنجایی که درمان سریع‌تر میتواند از پیشرفت بیماری جلوگیری کند و اثربخش‌تر باشد، آشنایی با علائم صافی کف پا به شما کمک می‌کند در صورت بروز آنها، بلافاصله برای رفع مشکل خود اقدام کنید. از جمله رایج‌ترین علائم صافی کف پا میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- گرفتگی عضلات پا
- تجربه درد عضلانی در مچ یا ساق پا پس از یک فعالیت کوتاه
- دردناک شدن قوس، مچ، پاشنه یا خارج پا
- تغییر کردن حالت راه رفتن فرد، یا تجربه درد در هنگام راه رفتن یا فعالیت‌های ورزشی
- انحراف پیدا کردن قسمت جلوی پا و انگشتان پا به سمت بیرون
- ابتلا به دیابت و آرتریت روماتوئید (50% افزایش احتمال ابتلا به صافی کف پا)
انواع صافی کف پا
صافی کف پای قابل انعطاف
صافی کف پا در بسیاری افراد از نوع صافی قابل انعطاف یا (Flexible flat foot) است. این افراد وقتی سرپا می ایستند کف پایشان صاف است ولی وقتی روی پنجه پا می ایستند یا وقتی که پایشان را از زمین بلند می کنند قوس کف پا تشکیل میشود.
صافی کف پای قابل انعطاف در بسیاری مواقع زمینه خانوادگی دارد یعنی برادر و خواهران یا فرزندان یا یکی از والدین فرد هم ممکن است این حالت را داشته باشد. صافی کف پا گاهی اوقات در حین بارداری یا در سنین بالا تشکیل می شود.
صافی کف پای بسیاری از بزرگسالانی که از دوران کودکی کف پایشان به طور انعطاف پذیر صاف بوده است، عارضه ای ارثی و مرتبط با شل بودن عمومی لیگامان ها است. مفصل های سراسر بدن، و نه فقط پای این افراد ، معمولا از انعطاف پذیری و قابلیت حرکت بسیاربالایی برخوردار است.
صافی کف پای غیر قابل انعطاف یا ریجید
گاهی اوقات صافی کف پا قابل انعطاف نیست به این معنا که وقتی پای بیمار روی زمین نیست هم قوس کف پا دیده نمی شود و یا موقعی که شست پای بیمار به بالا می رود هم قوس کف پا ایجاد نمی شود. به این نوع از بیماری صافی کف پای غیر قابل انعطاف یا ریجید Rigid flat foot می گویند. این نوع صافی کف پا نیاز به توجه بیشتر و درمان دارد. گاهی اوقات صافی کف پا همراه با سفت شدن تاندون آشیل است که در این مواقع هم پزشک معالج دقت بیشتری به وضعیت صافی کف پا می کند.
صافی کف پا از نوع قابل انعطاف بسیار شایعتر از نوع غیر قابل انعطاف یا ریجید است.
چگونه صافی کف پا را تشخیص دهیم؟
روش اول
پاهایتان را کاملاً خیس کنید و بر روی یک سطح خشک که ردپایتان روی آن کاملاً مشخص باشد راه بروید. شما باید بتوانید رد انگشتان پا، برجستگی جلوی پا، پاشنه و نواری را که پاشنه را به پنجه‌ها یا انگشتان پا متصل می‌کند، روی سطح مشاهده کنید. اگر کف پای شما صاف باشد، پهنای این نوار تقریباً به اندازه جلوی پاهای شما خواهد بود. به عبارت دیگر شما دیگر این نوار را مشاهده نخواهید کرد و کف پای شما تقریباً یکدست به نظر می‌رسد.
در صورتی که کف پای شما مشکلی نداشته باشد، پهنای این نوار باید حدوداً نصف عرض جلوی پا باشد. اما در افرادی که قوس پای بلندتری دارند، تنها یک نوار بسیار باریک، پاشنه را به جلوی پا متصل می‌کند.
روش دوم
یک روش دیگر برای بررسی صافی کف پا، بررسی کفش‌هایتان است. كفشها را روی میزی صاف قرار دهید و از پشت به آن ها نگاه كنید. كف پای صاف باعث خوردگی قسمت داخلی پاشنه پا میشود. صافی كف پا همچنین باعث میشود قسمت بالایی كفش به سمت داخل پاشنه خمیده شود.
روش سوم:
اسکن کف پا دارای صفحه ای است که بیمار روی آن می‌ایستد و خود این دستگاه بر اساس فشاری که پا بر صفحه حساس آن وارد کرده است، میتواند اثر پای بیمار و نیز میزان صاف بودن کف پا را تعیین کند. در واقع نه تنها می توان از این اسکن برای تشخیص استفاده کرد بلکه به دلیل کم هزینه بودن آن میتوان برای غربالگری صافی کف پا سود جست.
درمان صافی کف پا
ساپورت پا
ساپورت کردن پا، معمولاً اولین مرحله در درمان صافی کف پا است. ممکن است ارتوپد به شما پیشنهاد کند که از ارتوز (orthosis) استفاده کنید. ارتوز نوعی وسیله‌ی پزشکی است که درون کفش قرار می‌گیرد و از قوس کف پا، پشتیبانی می‌کند.
درمان دارویی صافی کف پا
بسته به دلیل صافی کف پای شما، ممکن است پزشک داروهای مسکن یا ضدالتهاب برایتان تجویز کند. داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی از رایج‌ترین داروهایی هستند که برای کاهش درد و تورم به دلیل صافی کف پا، تجویز می‌شوند.
جراحی پا
در موارد جدی‌تر از این وضعیت، ممکن است پزشک ارتوپد تصمیم به جراحی پای شما بگیرد. پزشک میتواند با ترمیم تاندون‌ها، مفاصل و استخوان‌ها، یک قوس مناسب در کف پایش شما ایجاد کند.در صورتی که دلیل صافی کف پای شما کوتاه بودن تاندون آشیل باشد، پزشک میتواند آن را طویل‌تر کند تا درد کف پای شما کمتر شود.
حرکات اصلاحی صافی کف پا
شنا روی دیوار برای کشش تاندون آشیل:
این تمرین را ۲ بار در روز انجام دهید. روبروی دیوار بایستید و کف دست ها را مقابل شانه روی دیوار قرار دهید به گونه ای که یک پایتان جلوی دیگری قرار گیرد. پای جلویی باید حدود 15 سانتی متر از دیوار فاصله داشته باشد. زانوی جلو را فقط کمی خم کنید، زانوی عقب را صاف نگه دارید و با کف دست ها به دیوار تکیه کنید تا در ساق پای عقب کشش احساس کنید.20 ثانیه در این حالت بمانید. این تمرین را 3 مرتبه برای هر پا تکرار کنید
جمع کردن حوله یا پارچه با انگشتان پا:
این حرکت باعث تقویت عضلات خم کننده انگشتان میشود. یک حوله را صاف پهن کنید، پا را روی آن بگذارید. حال با انگشتان حوله را به زیر پا جمع کنید. این تمرین را ۲ بار در روز و هر بار 5 تا 10بار تکرار کنید.
کشش تاندون آشیل و فاشیای کف پا:
غلتاندن توپ تنیس:
روی یک صندلی بنشینید و پای راست خود را روی یک توپ تنیس بگذارید. ستون فقرات خود را صاف نگه دارید و توپ را با تمرکز روی قوس کف پای خود، زیر پایتان بغلتانید.این کار را ۲ الی ۳ مرتبه انجام دهید.سپس همین کار را با پای چپ انجام دهید.
