آرتروز یا همان بیماری دژنراتیو یا فرسایش در مفصل را شامل می شود که طی آن بافت غضروفی بین مفاصل
کاهش می یابد. با فرسایش و تحلیل رفتن بافت غضروفی، استخوان ها به یکدیگر نزدیک شده و سایش پیدا
می کنند، علاوه بر این مفصل خاصیت جذب فشار را تا حدود زیادی از دست می دهد. ساییدگی استخوانها به زانو
درد، ورم مفصل، خشکی و بی حرکتی و کاهش توانایی حرکتی مفصل و گاهی تشکیل زائدههای استخوان ی و تغییر
شکل مفصل منجر می شود. اکثر موارد زانو به شکل پرانتزی درمی آید. به طور معمول نتیجه حرکت های اضافه و
نیروهای مخربی می باشد که در پی فعالیت های روزانه در مفصل می تواند ایجاد شود که به تدریج باعث از بین
رفتن غضروف مفصلی شده و می تواند در سنین میانسالی تظاهر نموده با افزایش سن افزایش یابد. این بیماری
بیشتر در خانم ها نسبت به آقایان دیده می شود.
علائم و نشانه ها
-درد)خصوصا در هنگام حرکت دادن زانو ، زانو درد در پایان روز بدتر است و با استراحت کردن بهتر می شود
-خشکی و بی حرکتی زانو (خصوصا بعد از استراحت دادن زانو خشکی زانو پس از استراحت زانو ، بعد از دقایقی
با حرکت دادن زانو بهتر می شود)
-صدا دادن زانو(احساس شنیدن صدای تق تق یا صدای قیژ قیژ از درون زانو)
-بزرگ شدن مفصل زانو(بر اثر زائده های استخوانی ایجاد شده است(
-ورم زانو(که بر اثر تجمع مایع مفصلی اضافی ایجاد می شود)
سایر علائم آرتروز زانو که کمتر شایع هستند عبارتند از:
-خالی کردن زانو که به علت ضعف ساق پا عضلانی و عدم ثبات مفصل زانو می تواند باشد.
-محدودیت حرکتی زانو : شخص به خوبی نمیتواند آزادانه زانوی خود را حرکت دهد زانو در اکثر مواقع حالت خم
شده به خود می گیرد،عضلات اطراف زانو ضعیف شده و تحلیل می روند.
ریسک فاکتور ها یا عوامل خطر ساز در آرتروز زانو:
عواملی که می توانند سبب آرتروز زودرس در مفصل زانو شوند شامل :
1(ضعف عضلات اطراف زانو
2(فعالیتهای ناصحیح در مفصل زانو
3(شرایط شغلی و حرکت های تکرار شونده
4(اختلالات مفصلی در زانو
5(بیماریهای روماتیسمی در مفصل زانو
6(آسیب های قبلی در مفصل زانو
7(جنسکه در خان مها نسبت به آقایان بیشتر دیده می شود
8(سن
9(نژاد و ژنتیک
تشخیص:
پزشک بعد از آگاهی از علائمی که دارید و معاینه فیزیکی شما می تواند ابتلا به آرتروز زانو را تشخیص دهد.
مواردی که پزشک معمولا در معاینه چک می کند شامل موارد زیر می شود:
-قرمزی و حساسیت به لمس
-صدا دادن و تق تق زانو یا شنیدن صدای سایش زانو
-بزرگ شدن مفصل زانو
-ورم و آب آوردن زانو
-محدودیت حرکتی زانو
-عدم ثبات مفصل زانو
-ضعف عضلات
در صورت نیاز ممکن است پزشک انجام عکسبرداری را تجویز کند. عکسبرداری اشعه ایکس بهترین تست
عکسبرداری برای تایید ابتلای شخص به آرتروز زانو است . نتایج عکسبرداری می تواند تشکیل زائده های استخوانی
و باریک شدن فضای مفصل (فضای بین استخوان ها)را نشان دهد. برخی افراد با وجود آسیب های جزئی درد
شدیدی دارند و برخی دیگر با وجود آسیب شدید ، درد کمی دارند. هرچند انجام اسکن ام ار ای به ندرت تجویز
می شود اما ممکن است به منظور مشاهده بافت های نرم زانو مانند تاندون ها ، لیگامنت ها و مفاصل زانو ، انجام
این تست تجویز شود .
نکات بالینی
-اصولا دردها در آرتروز زانو به صورت آهسته افزایش پیدا می کنند.
-این گونه دردها با فعالیت افزایش پیدا کرده و با استراحت کاهش پیدا می کنند.
-با گذر زمان دردها افزایش پیدا خواهند کرد.
-این گونه دردها با استراحت کمتر می شوند.
-خشکی هایی در مفصل زانو مشاهده می شود و همچنین ممکن است تورم در زانو وجود داشته باشد.
-توانایی انجام کارهای روزمره در بیمار کاهش پیدا می کند.
-استفاده از داروهای ضد التهاب برای بیمار احساس کاهش درد را ایجاد می کند.
-با فعالیت های تکراری به خصوص در ناحیه زانو درد بیمار افزایش پیدا میکند.
روشهای درمان
همانطور که گفته شد آرتروز زانو درمان قطعی ندارد اما با روش ها موثر بسیاری می توان کاملا آن را کنترل و
علائم ناشی از آن را برطرف کرد :
دارو درمانی:
در برخی از موارد ممکن است که پزشک متخصص از انواع داروها برای کنترل درد و التهاب و همچنین فعال
سازی سلولی برای ترمیم استفاده نماید نمونه هایی از داروهایی که در آرتروز زانو مورد استفاده قرار می گیرد شامل :
-استامینوفن
-ایبوپروفن یا ژلوفن
-ناپروکسن
-ولتارن یا دیکلوفناک سدیم ، پین آف یا مدافناک
-موبیک یا ملوکسیکام
-سلکسیب یا سلکوکسیب یا سلبرکس
فیزیوتراپی:
نمونه هایی از درمان های غیر جراحی در آرتروز زانو در کلینیک فیزیوتراپی
• انواع جریانات الکتروتراپی شامل جریانات تنس پرفرکانس ، burst ، Diadynamic ، اولتراسوند
• اینترفرنشیال
• بیوفیدبک
• انواع لیزرهای پرتوان و کم توان
• میدانهای مغناطیسی شامل مگنت
• میدان های الکترومغناطیسی مانند انواع دیاترمی
• تمرینات طبی
• تقویت حس عمقی مفصل زانو
• انواع ماساژهای درمانی و طبی تحت نظر متخصص
• تکنیک های درمان دستی
• نیدلینگ و الکترونیدلینگ
• شاک ویو
علاوه بر درمان های فوق فیزیوتراپی نقش مهمی در درمان غیر جراحی ساییدگی زانو دارد. هدف اصلی فیزیوتراپی
آموزش دادن به بیمار در نحوه کنترل کردن علائم و بالا بردن سلامت زانو هایش می باشد. بیمار درطی درمان
های فیزیوتراپی می آموزد که با ورزش زانو درد چگونه درد زانوی خود را با تکنیک هایی مانند استراحت ، گرما
درمانی، حرکات اصلاحی و … تسکین دهد . فیزیوتراپیست به بیمار خود می آموزد که چگونه از مفصل زانوی خود
مراقبت کند کارها و فعالیت های روزانه خود را به نحوی تغییر دهد و اصلاح کند تا فشار کمتری به زانوی خود
بیاورد . برای افزایش دامنه حرکتی مفصل زانو درمان آرتروز زانو با ورزش ، تمرینات و حرکات اصلاحی مخصوص
انجام می شود . تمرینات ویژه ای برای زانو و لگن که در ادامه به آن میپردازیم به بیمار آموزش داده می شود تا
به ثبات زانو و تقویت عضلات برای جذب و کنترل ضربه و فشار های وارد شده به مفصل زانو کمک کند. در میان
افراد مبتلا به آرتروز زانو ، کسانی که با ورزش برای آرتروز زانو عضلات قوی تری دارند ، کمتر به علائم ناشی از
آرتروز دچار می شوند .
تزریق ژل به زانو
در روش تزریق ژل به زانو در طی سه هفته ، سه بار ماده ای حاوی اسید هیالورونیک به مفصل زانو تزریق می
شود تا اصطحکاک و سایش مفصلی را کاهش دهد و به خاصیت جذب شوک و ضربه در مفصل زانو کمک کند.
تزریق ژل به زانو برای مدت حداقل شش تا نه ماه علائم ناشی از علت آرتروز زانو را از بین می برد. در صورتی که
علائم دوباره عود کنند می توان تزریق را دوباره تکرار کرد. درصد موفقیت این درمان حتی در موارد بسیار شدید
آرتروز زانو ، بسیار بالا است.
تزریق پی آر پی
در این روش ده سی سی از خون بیمار را گرفته شده و داخل سانتریفوژ قرار داده میشود و پلاکت های خون را از
قسمتهای دیگر خون جدا کرده و در شرایط استریل به منطقه مورد نظر تزریق می شود.
پلاکت ها دارای خواص زیر هستند:
خاصیت ضد التهابی و در نتیجه کاهش ورم و درد بیمار،تاثیر روی بافت های بدن از طریق فاکتور های رشد و
ترمیم بافتی لذا در پارگی رباط ها و تاندونها و صدمه به بافتهای نرم و غضروف می تواند اثرات ترمیمی
داشته باشد.
زانو بند طبی مخصوص
زانو بند مخصوص از طریق تغییر زاویه بین استخوان ساق و ران پا ، فشار وارد شده به مفصل زانو را کاهش می
دهد و باعث کاهش درد و افزایش دامنه حرکتی مفصل زانو می شود . تصاویر اشعه ایکس از زانو به خوبی فاصله
بین استخوان ران و ساق پا در نواحی مختلف مفصل را نشان می دهد.پزشک شما با استفاده از این تصاویر می
تواند مشخص کند که استفاده از بریس مخصوص برای شما می تواند مفید باشد یا نه و با توجه به وضعیت شما و
محل آسیب دیدگی غضروف، زانو بند مخصوص شرایط مفصل زانوی شما را تجویز کند.
جراحی:
در صورتی که هیچ کدام از روش های درمانی غیر جراحی کمکی به کاهش علائم ناشی از آرتروز زانو نکند انجام
جراحی زانو تجویز می شود.بیمارانی که تخریب کامل غضروف مفصلی دارند و یا انحراف زانو بصورت پرانتزی و یا
ضربدری شدید پیدا می کنند جراحی تنها راه درمان خواهد بود .
انواع روشهای جراحی آرتروز زانو:
-اصلاح انحراف زانوی پرانتزی یا ضربدری
-آرتروسکوپی
– تعویض مفصل یا آرتروپلاستی
انجام مراقبت در منزل
1 . ایجاد گرمای شبانه در مفصل زانو و استفاده از کیسه های آب گرم یا پتوی برقی
2 . انجام ماساژ با روغن ها و پماد هایی که پزشک و فیزیوتراپیست توصیه می کند
3 . تمرینات تقویت عضلات اطراف زانو
4 . پرهیز از فعالیت های شدید در مفصل زانو که م یتواند درد زانو را افزایش دهد .
5 . کنترل وزن
تمرینات موثر جهت پیشگیری از آرتروز زانو
انقباض عضلات چهار سر داخلی ب هصورت ایستا(استاتیک)
عضلات جلوی ران خود(عضله چهار سر ران)را منقبض کنید.یک حوله زیر زانو قرار داده و زانو را به آرامی به
سمت پایین فشار دهید. به مدت 5 ثانیه نگه دارید. در صورت نبود درد هر بار 10 مرتبه این حرکت را تکرار کنید.
تمرین دوم:
برای انجام این تمرین به پشت بخوابید، یک حوله لوله شده و یا فوم را زیر زانوی خود قرار دهید.زانوی خود را در
حالت استراحت قرار دهید.به آرامی زانوی خود را تا آنجا که ممکن است صاف نمایید، به نحوی که عضله چهار سر
ران شما سفت شود.به مدت 5 ثانیه نگه دارید و سپس به آرامی پای خود را به حالت استراحت بازگردانید.در صورت
نبود درد، 10 بار این حرکت را تکرار نمایید.
کشش عضلات همسترینگ
به پشت دراز بکشید. اندام را در حالی که زانو صاف است به میزان 30 سانتی متر از زمین بلند کنید. از یک کش
ورزشی یا کمربند برای صاف کردن زانو استفاده کنید. اندام را به مدت 20 ثانیه در این وضعیت نگه دارید.
فشار به بالش
این حرکت به قوی تر شدن عضلات داخلی پا جهت تقویت زانو کمک می کند. به پشت بخوابید زانوهایتان را در
حالی خم کنید که کف پاهایتان بر روی زمین باشد. بالشتی را بین زانوهایتان قرار دهید. زانوهایتان را به هم فشار
داده تا بالش بین آنها مچاله شود. . 5 ثانیه در این وضعیت بمانید؛ سپس عضلاتتان را شل کنید تا فشار برداشته
شود. این تمرین را در 2 ست 10 تایی تکرار کنید
