فیزیوتراپی یکی از روش های غیر تهاجمی و بسیار کار آمد می باشد که امروزه طرفداران زیادی نیز پیدا کرده است . مهم ترین دلیل این کار آمدی و محبوبیت ، تنوع روش های زیر مجموعه ی فیزیوتراپی است . در مقالات قبلی به طور مفصل درباره روش های تمرین درمانی و الکترو تراپی صحبت کردیم .
از دیگر زیر مجموعه های مهم که جز خط اول درمان بسیاری از اختلالات در فیزیوتراپی می باشد ، منوال تراپی ( درمان های دستی ) می باشد . این روش به تنهایی نیز شامل زیر مجموعه های مختلفی می باشد که در ادامه به انواع آن ها و میزان تاثیر گذاریشان می پردازیم :
منوال تراپی چیست ؟
منوال تراپی یا درمان با دست یکی از تکنیک های ویژه در فیزیوتراپی می باشد که امروزه جایگاه ویژه ای در درمان توابخشی پیدا کرده است . در واقع منوال تراپی شامل یک سری حرکات ماهرانه و مخصوص با دست است که توسط فیزیوتراپیست صورت می گیرد . قابل توجه است که یک فیزیوتراپیست برای داشتن صلاحیت منوال تراپی نیازمند گذراندن واحد و دروس مشخص و داشتن تجربه ی کافی می باشد . درمان های دستی علاوه بر روش های مختلف دارای تاثیرات مختلفی نیز می باشند . به طور کلی از اهداف و تاثیرات روش های منوال تراپی می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- افزایش دامنه ی حرکتی مفاصل مختلف
- تحریک حس عمقی
- بهبود گرفتگی عضلات
- جلوگیری از ایجاد دفورمیتی ( بد شکلی ها )
- رفع گیر افتادگی مفاصل و استخوان ها
- بهبود راستای دو استخوان به نسبت یک دیگر
- کاهش درد و التهاب
- تحریک عضله برای انقباض و فعالیت
- کشش و آزاد سازی عصب درگیر
- تقویت عضلات تضعیف شده
با توجه به اهداف گسترده ی این روش ، منوال تراپی در درمان بسیاری از بیماری ها و اختلالات شایع کاربرد دارد :
- در بیماری آرتروز زانو جهت بهبود حرکات مفاصل ، کاهش درد و آزادسازی عضلات
- هنگام درمان فروزن شولدر یا شانه ی یخ زده جهت کشش کپسول مفصلی ، افزایش دامنه ی حرکات و استرچ عضلات کوتاه شده
- پس از جراحی های مختلف جهت پیشگیری از چسبندگی
- در درمان اختلالات مهره ای و بیرون زدگی های دیسک جهت افزایش فاصله ی بین مهره ها ، رفع گرفتگی عضلات و آزاد سازی اعصاب درگیر
- پس از جراحی های تعویض مفصل جهت بهبود دامنه ی حرکتی مفصل مورد نظر و جلوگیری از چسبندگی بافت های نرم درگیر
همانطور که صحبت شد ، منوال تراپی شامل زیر مجموعه های مختلفی است که هر کدام به صورت جداگانه اهدافی را دنبال می کنند . این زیر مجموعه ها شامل موارد زیر می شوند :
- موبیلیزیشن مفصل : موبیلبزاسیون یا موبیلیزیشن شامل مجموعه حرکاتیست که توسط دست درمانگر یا ابزار مخصوص بر روی استخوان های تشکیل دهنده ی مفاصل اعمال می گردند . هدف اصلی این روش بهبود و افزایش دامنه ی حرکتی مفصل یا مفاصل درگیر و کاهش درد بیمار می باشد . در واقع با رفع خشکی مفصل و کشش عضلات درگیر دامنه حرکتی بیمار افزایش پیدا کرده و سفتی مفصل از بین می رود .
- ماساژ : یکی دیگر از تکنیک های مهم و کاربردی در فیزیوتراپی ، ماساژ درمانی می باشد . ماساژ درمانی خود نیز دارای زیر شاخه های مختلفی است که هر کدام اهدافی درمانی مشخصی را دنبال کرده و مختص یه یکسری نواحی خاص هستند . به طور کلی ماساژ درمانی اهدافی مانند بهبود حرکات ، رفع گرفتگی عضلات ، افزایش انعطاف پذیری بافت های نرم ، افزایش آرامش ، کاهش درد ، درمان عوامل مضر روانی و بهبود گردش خون را دنبال می کند . اما روش ماساژ در فیزیوتراپی ، بیشتر به دلیل دستیابی به اهداف درمانی صورت می گیرد و در موارد کمی باعث درمان عوامل روانی و کاهش استرس و اضطراب می گردد .
- منیپولیشن و تراست : منیپولیشن از دیگر روش های کاربردی در درمان بسیاری از اختلالات در فیزیوتراپی می باشد . در این روش فیزیوتراپیست استخوان های نواحی مشخصی را در جهات معینی به صورت غیر فعال ( بدون دخالت و حرکت ارادی بیمار ) حرکت می دهد . در برخی موارد در انتهای دامنه ی حرکتی ، صدایی مانند قلنج شکستن به گوش می رسد که به اصطلاح تراست نامیده می گردد . انجام منیپولیشن و تراست نیازمند علم و تجربه ی کافی می باشد و لازم است که پیش از انجام آن ، درمانگر معاینات لازم را انجام دهد و در صورت مضر بودن روش برای بیمار ، از انجام آن خودداری کند .
- کشش عضلات : استرچ یا کشش ( غیر فعال یا فعال ) یک روش منوال تراپی و تمرین درمانی است که معمولا با مشارکت هم زمان بیمار و فیزیوتراپیست صورت می گیرد . در این روش با هدف کشش عضلات و بافت های نرم دیگر ( مانند لیگامان ها ، تاندون ها و رباط ها ) و بهبود حرکات و کاهش درد صورت می گیرد . قابل توجه است که کشش و استرچ نا درست بافت ها علاوه بر افزایش درد بیمار ، می تواند باعث آسیب و حتی پارگی آن ها گردد . به همین دلیل است که این روش نیز لازمه رعایت احتیاط و انجام با توجه و آگاهی کامل می باشد .
- مت ( MET ) : مت یکی دیگر از روش های درمان دستی در فیزیوتراپی است که مانند برخی دیگر از روش های ذکر شده با مشارکت فیزیوتراپیست و بیمار به صورت هم زمان صورت می گیرد . در این روش درمانگر از بیمار میخواهد که عضله ی خود را منقبض کند و سپس در جهت مخالف انقباض عضله ی بیمار به آن مقاومت وارد می کند . هر مرحله انقباض بین 5 تا 10 ثانیه زمان می برد و مجددا پس از استراحت کوتاهی تکرار می گردد . هدف این روش بهبود قدرت عضلات و افزایش دامنه ی حرکتی مفاصل اطراف می باشد .
- نورو موبیلیزیشن ( موبیلیزیشن عصب ) : از دیگر روش ها ، حرکت بافت عصبی بدن می باشد . در این روش عضو مورد نظر در جهات خاصی به صورت غیر فعال و یا فعال حرکت داده می شود تا عصب کوتاه شده ، کمی کشیده شود و بافت های اطراف آن به حرکت در بیایند .
همانطورکه گفته شد اکثر روش های منوال تراپی نیازمند علم و تجربه کافی می باشند که فیزیوتراپیستان شاغل در این مجموعه از آن بر خوردار هستند . درمانگران ما با انجام معاینات کامل ، بهترین و کاربردی ترین روش های درمان دستی را برای مراجعه کنندگان گرامی انتخاب کرده و انجام می دهند .
