اسپاسم و خشکی عضلات از مواردی است که هر انسان حداقل یک بار در طول عمر خود آن را تجربه می کند . این اختلال موجب مشکلات زیادی برای زندگی روزمره ی فرد می شود و بسیاری از فعالیت های او را مختل می سازد . گاهی اسپاسم عضله هنگام خواب رخ می دهد و در ریتم خواب شبانه ی او را نیز اختلال ایجاد می کند . گرفتگی یا اسپاسم در واقع یک انقباض غیر ارادی در قسمت یا کل یک عضله یا عضلات می باشد . این گرفتگی اگر به صورت محافظتی باشد می تواند تا مدت ها ادامه داشته باشد . در غیر این صورت به طور میانگین از چند ثانیه تا چند دقیقه زمان می برد و معمولا با دردی شدید همراه است .
گرفتگی عادی معمولا در اثر یک حرکت نادرست در عضله ، استفاده بیش از اندازه از آن و کوفتگی رخ می دهد و قابل درمان است . اسپاسم به طور کلی علاوه بر درد با محدودیت حرکتی و بهم خوردن سیستم عضلانی اسکلتی همراه است . از علائم دیگر آن می توان به ضعف عضله ، احساس سفتی ، تغییرات پوست و قرمزی اشاره نمود .
در این عضلات تعدادی نقاط گرد و کوچیک زیر پوست لمس می شود که نقاط ماشه نام دارند . این نقاط ماشه ای بسیار دردناک هستند و با پیشرفته تر شدن و اتصال به یکدیگر می توانند به صورت یک باند در عضله احساس شوند . درمان این نقاط بدون روش های تهاجمی مانند سوزن خشک بسیار سخت می باشد که در بخش درمان به آن می پردازیم .
اسپاسم عضلات می تواند در اکثر عضلات بدن رخ بدهد اما احتمال گرفتگی در برخی عضلات بیشتر از سایرین می باشد :
- عضله دوقلو پشت ساق پا ( گاستروکنمیوس )
- عضله چهار سر رانی ( کوادراتوس فموریس )
- عضلات پشت ران ( گروه همسترینگ ها )
- عضلات گردن
- عضلات کمر
در برخی از موارد اسپاسم به صورت خود به خودی درمان می گردد اما گاهی گرفتگی در بعضی از افراد نیاز به درمان توسط متخصص پیدا می کند . برای تشخیص این اختلال توسط پزشک ، بررسی همه ی نشانه های ذکر شده کافی می باشد . اما در مواردی آزمایش خون و الکترومایوگرافی برای تشخیص بهتر تجویز می گردد .
علل ایجاد اسپاسم عضلات
- الکترولیت ها و ویتامین ها : کاهش برخی الکترولیت ها مانند پتاسیم و ویتامین ها مانند B12 باعث گرفتگی عضلات بدن می گردد .
- میزان آب بدن : کم آبی بدن خصوصا در آب و هوای گرم از علل ایجاد اسپاسم عضلات است .
- عرق کردن : یکی از عوامل گرفتگی عضلات خصوصا در ورزشکاران و افرادی که زیاد فعالیت می کنند ، عرق کردن در هوای گرم می باشد . دلیل این امر کاهش آب بدن و تغییر میزان نسبت آن با الکترولیت ها می باشد .
- سن : افزایش سن باعث کاهش قدرت و قطر عضلات و تحمل آن ها می گردد . این تغییرات به مرور زمان باعث افزایش احتمال گرفتگی و اسپاسم در عضلات می شود .
- وزن : افزایش وزن از علل افزایش خطر گرفتگی عضلات می باشد .
- بیماری های عروقی : این بیماری ها معمولا باعث ایجاد گرفتگی در عضلات پشت ساق پا خصوصا در شب می گردند .
- دیابت ، فشار خون و کلسترول بالا با تغییر میزان الکترولیت ها و خون رسانی بافت باعث افزایش احتمال گرفتگی عضلات می شوند .
- علل دیگر مانند بارداری ، آسیب های عصبی عضلانی ، پارکینسون ، وارد شدن شوک روانی و احساسی ، ضربه و تصادف
پیشگیری از گرفتگی عضلات
رعایت برخی نکات و تغییر سبک زندگی باعث کاهش احتمال اسپاسم می گردد :
- افزایش نوشیدن آب
- انجام ورزش با گرم کردن و سرد کردن همراه با حرکات کششی
- حفظ محدوده ی وزنی نرمال بدن
- قرارگیری در وضعیت مناسب و ارگونومیک بدن
- تنظیم سطح الکترولیت های خون
- عدم انجام حرکات ناگهانی
- ورزش منظم و تقویت عضلات
- سلامت روانی
- رژیم غذایی سالم
- استفاده از کیزیوتیپ و باند های مخصوص در ورزشکاران
درمان
همانطور که در ابتدا گفته شد برخی از اسپاسم و گرفتگی ها معمولا به صورت خود به خودی درمان می شوند . اما در صورت وجود گرفتگی های مکرر و دائمی ، درد بسیار شدید ، ضعف عضله ، تغییرات پوستی و عدم کاهش درد و گرفتگی با استراحت ، فرد باید برای درمان به پزشک متخصص مراجعه نماید . پزشک با توجه به میزان درد و گرفتگی و زمان رخ دادن آن درمان مورد نیاز فرد را برای او تجویز می نماید :
- فیزیوتراپی
در درمان با فیزیوتراپی روش های مختلفی به کار برده می شود . اکثر این روش ها مانند ماساژ و سوزن خشک به تنهایی نیز تاثیرگذار هستند اما به صورت مکمل تاثیر بیشتری دارند :
- استفاده از مدالیته های مختلف مانند تنس و IF برای کاهش درد
- درای نیدلینگ یا سوزن خشک یکی از بهترین روش های درمانی بری رفع گرفتگی عضلات می باشد . در این روش از سوزن های نسبتا باریک با اندازه های مختلف ( با توجه به محل درمانی مورد نظر ) استفاده می گردد . این سوزن ها توسط فیزیوتراپیست وارد محل مورد نظر گشته و نقاط ماشه ای عضلات ( گرفتگی های عضلات که به صورت یک نخود کوچک در داخل عضله احساس می شوند ) را از بین می برند . روش سوزن خشک برای برخی از افراد نسبتا دردناک است اما نتایج بسیار خوبی را به همراه خود دارد . انجام حرکات کششی عضله زیر نظر فیزیوتراپیست پس از انجام درای نیدلینگ می تواند تاثیر آن را دوچندان بنماید .
- استفاده از الکترو آکوپانچر همراه با درای نیدلینگ باعث عبور جریان در عضلات و تسریع روند بهبودی فرد می گردد .
- چندین مرتبه سرد و گرم کردن عضله اسپاسم شده
- ماساژ یکی از روش های بسیار کار آمد برای رفع گرفتگی عضلات می باشد که باید توسط متخصص و فیزیوتراپیست انجام بشود . در ماساژ به کار بردن برخی روغن های مخصوص می تواند باعث افزایش تاثیر گذاری این روش بگردد .
- استفاده از مگنت تراپی برای کاهش اسپاسم و درد ناشی از آن
- ورزش های کششی با وسایل مختلف مانند توپ ، کش و رول یا توسط دستگاه ترکشن
- تمرینات تقویتی سبک
- استفاده از دوچرخه ثابت
- دارو درمانی
استفاده از این روش در کنار فیزیوتراپی به صورت مکمل تاثیر بیشتر و بهتری دارد :
- دارو های مسکن : ایبوبروفن و نپروکسن
- کرم های موضعی :
- مسکن حاوی لیدوکائین
- ضد التهاب
- دارو های ضد التهاب غیر استروئیدی : سلکوکسیب
- مکمل ها : ویتامین B12 ، D ، پتاسیم ، منیزیوم ،
- تزریق شل کننده های عضلات : متوکاربامول
