فیزیوتراپی چیست؟
فیزیوتراپی یکی از زیر شاخه های حیطه ی پزشکی است که با هدف درمان و پیشگیری بیماری ها، بهبود کیفیت زندگی و سلامت جسمانی انجام می شود. فیزیوتراپی در کنار درمان های دیگر مانند جراحی،داروها و … باعث بهبود سریع تر بیماران می شود.
تاریخچه ی فیزیوتراپی در ایران
در سال 1340 تخصص فیزیوتراپی نا شناخته بود تا اینکه با ورود فارغ التحصیلان رشته ی فیزیوتراپی به ایران از کشور انگلستان اولین گام ها برای شناخت و بازار کار این رشته برداشته شد.بعد از تشکیل انجمن فیزیوتراپی ایران و اولین دانشکده ی فیزوتراپی در دانشگاه علوم پزشکی تهران، اولین مرکز فیزیوتراپی،در بیمارستان فیروزگر تهران تاسیس شد.
رشته ی فیزیوتراپی
رشته ی فیزیوتراپی یکی از رشته های توانبخشی در دانشگاه های علوم پزشکی است.در ایران این رشته در سه مقطع کارشناسی،کارشناسی ارشد و دکترا تدریس می شود. معمولا فیزیوتراپیست ها با مدرک کارشناسی وارد بازار کار می شوند.
از دروس اصلی این رشته می توان به حرکت شناسی،آناتومی بدن،فیزیولوژی،الکتروتراپی(دستگاه های مخصوص فیزیوتراپی)،بیماری ها و تمرین درمانی اشاره کرد.یک فیزیوتراپیست باید نسبت به همه ی دروس ذکر شده اطلاعات کامل داشته باشد تا بتواند علت بیماری را ریشه یابی کند.
توانایی های لازم در رشته ی فیزیوتراپی
اولین و مهم ترین مورد برای یک فیزیوتراپیست داشتن توانایی جسمانی و فیزیکی است.چون به عنوان یک درمانگر ممکن است مجبور باشد مدت زمان زیادی را ایستاده سپری کند و یا در یک ساعت تعداد زیادی مراجعه کننده داشته باشد.
دومین مورد توانایی روحی و روانی است.در رشته ی فیزیوتراپی،فرد با انواعی از بیماران مواجه می شود و برخی از بیماران و همراهانشان به دلیل بیماری حالت روحی خوبی ندارند، پس فیزیوتراپیست نباید روحیه ی ضعیفی داشته باشد.
سومین مورد این است که فرد باید از اخلاق حرفه ای،صبر و تحمل بالایی برخوردار باشد تا بتواند بهترین تصمیم را برای بیمار بدون توجه به جایگاه و رفتار او بگیرد.
فیزیوتراپیست ها
فیزیوتراپیست ابتدا بیمار را ارزیابی و سپس برنامه ی درمانی خاص او را طرح می کند.
به طور کلی یک فیزیوتراپیست باید علم استفاده از همه ی روش های درمانی زیر را داشته باشد :
- دستگاه های خاص مانند جریان الکتریکی،لیزر و …
- ابزار مخصوص مانند سوزن
- درمان های دستی و ماساژ
- تمرین درمانی و حرکات مخصوص
درمانگران این رشته اغلب در کلینیک ها فعالیت می کنند اما در بیمارستان ها،مراکز توانبخشی و خانه های سالمندان هم نقش دارند.یکی از مزیت های فیزیوتراپیست ها این است که میتوانند در منزل بیماران را ویزیت و درمان کنند که این حالت هوم ویزیت (home visit) یا ویزیت در منزل نام دارد.
ویژگی های یک فزیوتراپیست خوب
از ویژگی های یک فیزیوتراست خوب می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- صبورو با حوصله
- جویای علم
- دارای اخلاق حرفه ای
- دارای ظرفیت بالای روحی روانی
- توانایی جسم یبالا
- روحیه ی کار تیمی
- درمان بیمار بدون توجه به جایگاه اجتماعی او
- عدم تمایل به بهره بردن از جایگاه اجتماعی بیمار
ویژگی یک کلینیک فیزیوتراپی خوب
کلینیک فیزیوتراپی مانند یک جامعه ی کوچک است که ازفیزیوتراپیست ها ، دستیاران و بیماران تشکیل می شود.ویژگی های یک کلینیک خوب عبارت اند از:
- فضای کافی
- کابین های جداگانه بری بیماران
- اتاق تمرین با وسایل مناسب
- برخوردار بودن از تعداد مناسب فیزیوتراپیست و دستیار
- به روز بودن و کالیبره بودن دستگاه ها
- استفاده از نیرو های متخصص و کاربلد
- دسترسی راحت برای بیماران از نظر جای پارک ، آسانسور و پله
- فضای آرامش بخش و مطبوع
مزایای فیزیوتراپی
برای هر بیماری روش های درمانی به خصوصی صورت می گیرد و نتایج متفاوتی دارد. اما به طور کلی مزایای فیزیوتراپی عبارت اند از:
- کاهش درد
- تقویت عضلات
- بهبود فعالیت و سبک زندگی
- افزایش دامنه ی حرکتی
- بهبود حرکت و تعادل
- پیشگیری و درمان بیماری ها
- افزایش انعطاف پذیری عضلات
عوارض فیزیوتراپی
فیزیوتراپی اغلب باعث عوارض جدی نمی شود اما در کل ممکن است باعث موارد زیر بشود:
- افزایش درد(معمولا در چند جلسه ی اول طبیعی است)
- خستگی
- سوختگی(در صورت استفاده ی نادرست از دستگاه های فیزیوتراپی)
فیزیوتراپی در درمان بیماری ها
به طور کلی بسیاری از بیماری هایی که با حرکت سر و کار دارند با فیزیوتراپی قابل درمان و پیشگیری هستند.هر فیزیوتراپیست می تواند به طور اختصاصی درمان یک سری از بیماری ها را انجام بدهد و یا به طور همزمان همه نوع بیماری را ویزیت کند.در ادامه به طور مختصر درباره ی تاثیر فیزیوتراپی در بیماری ها توضیحاتی ارائه شده :
- فیزیوتراپی در بیماری های ارتوپدی
هر روزه در کلینیک های فیزیوتراپی بیشترین مراجعه کنندگان را بیماران ارتوپدی تشکیل می دهند.این بیماران معمولا و به طور شایع از مشکلات زانو ، شانه و ستون فقرات رنج می برند.فیزیوتراپی در این فیلد با هدف کاهش درد،رفع محدودیت ها،تقویت عضلات و بهبود فعالیت ها انجام می شود.
- فیزیوتراپی در بیماری های نورولوژیک
بیمارانی که اختلالات عصبی دارند در این دسته قرار می گیرند.این بیماران نسبت به بقیه به تعداد جلسات فیزیوتراپی بیشتری احتیاج دارند.فیزیوتراپی برای بیماران نورولوژی (مانند ام اس،سکته مغزی و …)با اهداف بازیابی حرکات،افزایش تحمل عضلات،بهبود تعادل و کاهش سفتی و اسپاسم صورت می گیرد.
- فیزیوتراپی در سوختگی
فیزیوتراپی در این بیماران برای بازیابی حرکات،جلوگیری از چسبندگی پوست و مفاصل و بهبود زخم انجام می شود.
- فیزیوتراپی در بیماری های قلبی و عروقی و تنفسی
معمولا بیماران قلبی و عروقی و تنفسی از کاهش ظرفیت ریه، کاهش تحمل و خستگی زیاد رنج م یبرند که با فیزیوتراپی قابل درمان هستند.
- فیزیوتراپی در اختلالات کف لگن
اختلالات کف لگن در پی بارداری های مکرر،عفونت،یبوست،سبک زندگی ناسالم،افزایش سن و … ایجاد می شوند.اغلب اختلالات کف لگن(مشکلات جنسی و بیماری های زنان و مردان و … ) با فیزیوتراپی قابل پیشگیری و درمان هستند.
- فیزیوتراپی در بیماری های روماتیسمی و پوستی
فیزیوتراپی به کاهش التهاب پوست و مفاصل، کاهش درد و بهبود عملکرد در بیماران روماتیسمی و پوستی کمک می کند.
- فیزیوتراپی در بخش بستری
در بیماران بستری در بخش های مختلف مثل ارتوپدی، تنفسی، قلب، داخلی، icu،ccu و … در صورت دستور پزشک، فیزیوتراپی قابل انجام است. هدف این کار در هر بیمار مختلف است ولی در کل شامل موارد زیر می شود:
راه اندازی مجدد بیمار،بهبود عملکرد،بهبود تنفس، تخلیه ترشحات ریه، کاهش عوارض ناشی از عمل،کاهش عوارض بی حرکتی، جلوگیری از زخم بستر.
- فیزیوتراپی ورزشی
فیزیوتراپی ورزشی در درمان آسیب های ناشی از ورزش در ورزشکاران نقش دارد.
- فیزیوتراپی در بیماران سرطانی
یکی دیگر از نقش های فیزیوتراپی که به تازگی درحال شناخت است تاثیر آن در بیماران سرطانی است.فیزیوتراپیست می تواند با روش های خاص خود نقش حمایتی را برای این بیماران ایجاد کند تا بیمار بتواند فعالیت مستقل داشته باشد.
روش های فیزیوتراپی
همانطور که گفته شد یک فیزیوتراپیست باید یک علم جامع و کامل برای درمان بیمار داشته باشد.از مهم ترین روش های درمانی فیزیوتراپی میتوان به روش های زیر اشاره کرد:
- تمرین درمانی و حرکات مخصوص
مهم ترین روش درمانی در حیطه ی فیزیوتراپی تمرین درمانی است.تمرین درمانی با هدف کاهش و اصلاح مشکلات حرکتی،تقویت عضلات، افزایش جریان خون، بهبود عملکرد، افزایش تعادل و … انجام می شود.درمانگر باید با توجه به تاریخچه ی پزشکی هر فرد برای او یک برنامه ی درمانی ویژه آماده کند.همچنین بیمار نیز موظف است تمرینات را با توجه به توصیه های درمانگر خود در طول روز تکرار کند.
- استفاده از دستگاه های الکتروتراپی
انواع مختلفی از دستگاه های الکتروتراپی در کلینیک های فیزیوتراپی وجود دارد.از از مهم ترین آنها میتوان به دستگاه استیمولاتور،لیزر و یو اس اشاره کرد(در مقالات بعدی به دستگاه های فیزیوتراپی می پردازیم).از مهم ترین فواید این دستگاه ها میتوان به کاهش درد و التهاب اشاره کرد.
- درمان های دستی
منوال تراپی یا درمان دستی یکی دیگر از مهم ترین تکنیک های فیزیوتراپی است.این روش شامل انجام حرکات خاص روی مفاصل و عضلات بدن بیمار توسط فیزیوتراپیست می شود.منوال تراپی باعث کاهش خشکی و رفع چسبندگی مفاصل،افزایش دامنه حرکتی،کاهش اسپاسم عضلات و … می شود.
- تکنیک های دیگر
از دیگر تکنیک های فیزیوتراپی میتوان به درای نیدلینگ یا سوزن خشک اشاره کرد که تاثیر بسیار زیادی در بسیاری از بیماران دارد.
چند جلسه فیزیوتراپی باعث بهبودی می شود؟
اینکه چند جلسه و چه مدت فیزیوتراپی در هر جلسه لازم است برای هر بیمار متفاوت است.معمولا در ابتدا پزشک تعداد جلسات فیزیوتراپی بیمار را مشخص می کند و در صورت لزوم آن را تمدید می کند. به طور روتین بیماران به پنج تا ده جلسه فیزیوتراپی احتیاج دارند اما تعداد جلسات در بیماران نورولوژیک معمولا بیشتر از سایرین است.باید توجه داشت که روند درمان نیازمند انجام فیزیوتراپی در زمان های مشخص،انجام کامل تمرینات و صبوری می باشد.
قبل و هنگام فیزیوتراپی
تشخیص نیاز به فیزیوتراپیست بر عهده ی پزشک است و در برخی موارد نیاز به عکس رادیو گرافی و ام آر آی می باشد.بعد از دریافت نسخه ی پزشک، برای مراجعه به فیزیوتراپیست بهتر است بیمار مدارک پزشکی خود مانند نوار عصب،عکس رادیولوژی،برگه شرح حال،ام آر آی و … را به همراه داشته باشد.بیمار موظف است تمام تاریخچه ی پزشکی خود را که مرتبط با بیماری اوست را برای فیزیوتراپیست شرح دهد و در صورت داشتن بیماریی هایی مانند قند،فشار خون و دیابت او را مطلع سازد.
بیمار باید در هر جلسه در ساعت مقرر شده در کلینیک حضور یابد و پد های مخصوص و رو تختی شخصی خود را به همراه داشته باشد.طبق برنامه ی درمانی فیزیوترایست در هر جلسه امکان دارد از هر یک از روش های الکتروتراپی،درمان دستی و تمرین درمانی استفاده شود.تشخیص شروع یا پایان هر یک از روش ها یا جایگزینی آنها با دیگری برعهده ی فیزیوتراپیست است.
تخصص فیزیوتراپی یک رشته ی در حال شناخت می باشد و برخی از فواید آن اطلاعی ندارند. امید است فیزیوتراپی در ایران هم مانند سایر کشور ها شناخته شود تا مردم بتوانند از سلامتی و تندرستی بیشتری بهره ببرند.
