امروزه با پیشرفت علم و تکنولوژی ، طیف اختلالات درمانی در حیطه ی فیزیوتراپی افزایش پیدا کرده است . یکی از مهم ترین و جدید ترین آن ها ، درمان اختلالات کف لگن می باشد . انجام روش های فیزیوتراپی در این افراد بسیار کارآمد و موثر بوده است . اختلالات کف لگن شامل اختلالات ادراری ، یبوست ، اختلالات جنسی و … می گردد که در چندین مقاله به آن ها می پردازیم :
واژینیسموس
یکی از مهم ترین و پر بحث ترین اختلال در ناحیه ی کف لگن ، واژینیسموس می باشد . در این حالت عضلات اطراف واژن در تماس با جسم خارجی به صورت غیر ارادی منقبض شده و مانع از ورود آن به داخل مجرای واژن می شوند . در این حالت به مرور زمان واژن تنگ تر شده و موجب عدم امکان انجام معاینات پزشکی ، عدم تحمل استفاده از تامپون در زمان قاعدگی ، دخول دردناک و در موارد شدید ناتوانی در برقراری رابطه ی جنسی می گردد .
بیماران مبتلا به واژینیسموس اغلب درد شدید و غیر قابل تحملی را حین دخول آلت تناسلی و یا حتی تامپون های قاعدگی گزارش می کنند . این افراد معمولا به دلیل احساس شرم ، ترس ، حس ترد شدگی یا باور های غلط از مراجعه به پزشک خودداری می کنند . این امر علاوه بر پیشرفت مشکلات جسمی ، باعث مبتلا شدن فرد بیمار به اختلالات روانی ، کاهش اعتماد به نفس و عدم رضایت کافی از زندگی می گردد .
واژینیسموس براساس نحوه ی شروع به دو دسته ی اولیه و ثانویه تقسیم می شود :
- نوع اولیه
در این دسته از افراد ، اسپاسم و درد به وسیله ی هرگونه جسم خارجی شروع می شود و با خروج آن کاهش پیدا می کند . این دسته از افراد هیچ گونه عامل اکتسابی ای را برای شروع واژینیسموس گزارش نمی کنند . معمولا افراد مبتلا به واژینیسموس اولیه در اولین رابطه ی جنسی خود متوجه این اختلال می گردند .
- ثانویه
در دسته ی دوم ، افراد گزارش می کنند که در ابتدا هیچ گونه درد ، اسپاسم و یا عدم توانایی در برقراری رابطه ی جنسی نداشته اند . اما علائم به صورت ناگهانی پس از یک اتفاق مانند عفونت ، زایمان ، تجاوز ، تنش عصبی شدید و … بروز کرده اند . در این افراد نیز اسپاسم و درد به وسیله ی هرگونه جسم خارجی شروع و با خروج آن متوقف می شود .
علائم واژینیسموس
- درد هنگام معاینات پزشکی
- سوزش شدید و پس از دخول
- گزارش احساس دیواره ی محکم در واژن فرد توسط شریک عاطفی بیمار
- اسپاسم هنگام تماس جسم خارجی و آلت تناسلی
- درد و اسپاسم شدید هنگام استفاده از تامپون
- اضطراب و ترس از رابطه ی جنسی
- مشکلات باروری
- کاهش تمایلات جنسی
- عدم کنترل بر میزان انقباض عضلات واژن و کف لگن
- در موارد شدید ، عدم تحمل دخول هر گونه جسم خارجی
با توجه به اولیه یا ثانویه بودن واژینیسموس و عوامل ایجاد کننده ی آن ، علائم گزارش شده توسط فرد می تواند بسیار متفاوت با فرد دیگری باشد .
عوامل ایجاد واژینیسموس
- عفونت های ادراری
- تروما و تجربیات دوران کودکی
- ترس از دخول حین رابطه ی جنسی
- افسردگی و زایمان
- بیماری های مقاربتی
- یائسگی
- عدم کافی بودن مایع روان کننده هنگام رابطه ی حنسی
- عدم اعتماد به شریک عاطفی
- سو استفاده های جنسی و تجاوز خصوصا در دوران کودکی
- عدم آمادگی لازم برای رابطه ی جنسی
- حس شرم و خجالت هنگام رابطه جنسی و یا معاینات پزشکی
- ترس از بارداری و زایمان خصوصا زایمان طبیعی
- جراحی های ناحیه ی تناسلی و لگنی
روش های درمانی واژینیسموس
با توجه به توضیحات داده شده ، درمان این اختلال نیازمند روش های مکمل برای بهبود هم زمان آسیب های روحی روانی و جسمی می باشد و پزشک معالج باید به انجام هم زمان آن ها تاکید داشته باشد :
- فیزیوتراپی
یکی از موثر ترین و قطعی ترین درمان های گزارش شده در این افراد فیزیوتراپی کف لگن می باشد . در این روش فیزیوتراپیست عوامل ایجاد واژینیسموس را بررسی می کند ، میزان اسپاسم عضلات و درد بیمار را توسط لمس انگشت خود و یا دستگاه بیوفیدبک اندازه می گیرد و راهکار های لازم را ارئه می دهد :
- استفاده از دستگاه بیوفیدبک برای کاهش اسپاسم عضلات :
پروب دستگاه در داخل واژن بیمار قرار می گیرد و سینگال های مربوط به انقباضات عضلات واژن را در مانیتور نمایش می دهد . سپس از بیمار می خواهد که میزان سفتی عضلات خود را با توجه به اعداد نشان داده شده در مانیتور کاهش دهد . این روش هم برای اندازه گیری و هم برای درمان بیماران کاربرد دارد .
- انواع جریان های فیزیوتراپی توسط پروب داخلی و یا الکترود های سطحی برای کاهش درد و اسپاسم
- استفاده از دستگاه آر اف ( امواج الکترومغناطیس ) جهت کاهش اسپاسم و گرفتگی عضلات و از بین بردن درد بیمار
- انجام منوال تواپی ( تکنیک های دستی ) داخل واژن توسط فیزیوتراپیست
- استفاده از دیلاتور های مخصوص
- ورزش و تمرین درمانی : تمرینات تجویز شده معمولا شامل تمرینات کششی ، کگل ( تمرینات تقویتی برای عضلات کف لگن ) و ریلکسی می شوند .
- توصیه به انجام تمرینات در منزل ، ایجاد شرایط بدون تنش و تغییر سبک زندگی
به طور میانگین در هر جلسه به مدت سی تا چهل دقیقه از دستگاه بیوفیدبک و دو تا سه جلسه در هفته برای بیمار استفاده می گردد . معمولا این بیماران با 15 تا 20 جلسه ی فیزیوتراپی بهبودی قابل توجهی پیدا می کنند . اما باید توجه داشت که مدت زمان استفاده از بیوفیدبک ، تعداد ست ها و شدت تمرینات ، تعداد جلسات و طول درمان هر بیمار با بیمار دیگر متفاوت است و با توجه به نظر پزشک معالج و فیزیوتراپیست او بر اساس شدت اختلال و روند بهبودی بیمار تعیین می گردد .
- مراجعه به روان پزشک
صحبت و مشاوره با یک روانشناس یا روانپزشک جهت بر طرف کردن عوامل روحی ، افزایش اعتماد به نفس ، کاهش شرم و خجالت بیمار و بهبود روند درمان جسمی او می تواند بسیار تاثیر گذار باشد .
- یوگا
یکی از راه های درمانی که به صورت مکمل با فیزیوتراپی نتایج چشم گیری داشته است انجام یوگا به صورت روتین و منظم می باشد .
- دارو درمانی
در بیمارانی که در مراحل اولیه و حاد واژینیسموس قرار دارند ، تزریق بوتاکس صورت می گیرد .با تزریق این مورد ، عصب عضلات و ناحیه ی مورد نظر فلج گشته و اسپاسم و سفتی آن ها کاهش پیدا می کند . تعداد و فواصل بین هر تزریق بر اساس علائم بیمار ، توسط پزشک متخصص مشخص می گردد .
- جراحی
در مواردی که تنگی واژن به صورت مادرزادی وجود دارد ، روش جراحی بسیار کاربردی و موثر می باشد . در مواردی برداشتن اندومتریوز و یا بزرگ کردن واژن نیز توسط جراح صورت می گیرد .
